تات های قفقاز یا تات های شمالی ( دیگر نام ها: لاهیجانی، داغلی، پارسیان قفقاز، پارسیان قفقاز جنوبی ) یکی از قوم های ایرانی تبار و شاخه ای از فارسی زبانان بومی قفقاز هستند که در جمهوری آذربایجان، فدراسیون روسیه ( بیشتر در داغستان جنوبی ) و ارمنستان سکونت دارند. این قوم بسته به منطقهٔ زندگی، خود را «تاتی»، «پارسی»، «داغلی» و «لاهیجان ( لُهیجُن ) » می نامند. به جز بخش کوچکی سنی مذهب، بیشتر تات ها شیعه هستند. همچنین اقلیت یهودی قفقاز هنوز زبان تاتی جوهوری را میان خود نگاه داشته اند. تات های ارمنستان مسیحی هستند. زبان این تیره ایرانی «تاتی» است که همراه با فارسی دری و تاجیکی پاره ای از زبان های ایرانی جنوب غربی و گویشی از فارسی بشمار می رود و زبانی که در ایران، تاتی نامیده می شود نیست. تاتی ایران ( که در استان های قزوین، زنجان، اردبیل، سمنان، آذربایجان شرقی، خراسان شمالی و غیره گویشور دارد ) از شاخهٔ زبان های ایرانی شمال غربی و نزدیک به تالشی، گیلکی و کردی است. نزدیک ترین زبان به زبان تاتی ایران، زبان تالشی است، در حالی که زبان گروه قومی مورد بررسی، گویشی از فارسی است. استفاده از زبان های ترکی آذری و روسی نیز در میان تات های قفقاز گسترده است.
... [مشاهده متن کامل]
نخستین اشاره در منابع موجود از حضور پارسیان در قفقاز جنوبی، به گسترش نظامی هخامنشیان ( ۵۵۸–۳۳۰ پیش از میلاد ) بازمی گردد که این منطقه را به عنوان ساتراپ های ۱۰، ۱۱، ۱۸ و ۱۹ به شاهنشاهی خود افزودند کشف ویرانه های معماری هخامنشی، قطعات جواهرات و سفالینه ها در بررسی های باستان شناسی در آران ( جمهوری آذربایجان ) ، ارمنستان و گرجستان این موضوع را تأیید کرده است. به هر روی، تا زمان هخامنشیان اطلاعاتی از حضور پیوسته و فراوان پارسیان باستان در قفقاز جنوبی وجود ندارد. گمان مؤکد بر این است که نیاکان تات های کنونی در زمان ساسانیان ( ۳–۷ پس از میلاد ) در این منطقه ساکن شده باشند. ساسانیان برای استواری موقعیت خود در قفقاز جنوبی شهرها و پادگان هایی ساختند. انوشیروان خسرو اول، پادشاه ساسانی ( ۵۳۱–۵۷۹ ) عنوان نمایندگی خود را در شروان ( منطقهٔ شرقی قفقاز جنوبی ) به یکی از خویشان نزدیکش داد. این فرد، نیای نخستین دودمان شروانشاهان ( حدوداً ۵۱۰–۱۵۳۸ ) بود.
پس از پیروزی های اعراب در منطقه ( ۷–۸ پس از میلاد ) ، مسلمان شدن مردم قفقاز جنوبی آغاز شد. حملهٔ عرب ها با حمله های ترک ها و مغول های پسین در آسیای میانه دنبال گردید.
... [مشاهده متن کامل]
نخستین اشاره در منابع موجود از حضور پارسیان در قفقاز جنوبی، به گسترش نظامی هخامنشیان ( ۵۵۸–۳۳۰ پیش از میلاد ) بازمی گردد که این منطقه را به عنوان ساتراپ های ۱۰، ۱۱، ۱۸ و ۱۹ به شاهنشاهی خود افزودند کشف ویرانه های معماری هخامنشی، قطعات جواهرات و سفالینه ها در بررسی های باستان شناسی در آران ( جمهوری آذربایجان ) ، ارمنستان و گرجستان این موضوع را تأیید کرده است. به هر روی، تا زمان هخامنشیان اطلاعاتی از حضور پیوسته و فراوان پارسیان باستان در قفقاز جنوبی وجود ندارد. گمان مؤکد بر این است که نیاکان تات های کنونی در زمان ساسانیان ( ۳–۷ پس از میلاد ) در این منطقه ساکن شده باشند. ساسانیان برای استواری موقعیت خود در قفقاز جنوبی شهرها و پادگان هایی ساختند. انوشیروان خسرو اول، پادشاه ساسانی ( ۵۳۱–۵۷۹ ) عنوان نمایندگی خود را در شروان ( منطقهٔ شرقی قفقاز جنوبی ) به یکی از خویشان نزدیکش داد. این فرد، نیای نخستین دودمان شروانشاهان ( حدوداً ۵۱۰–۱۵۳۸ ) بود.
پس از پیروزی های اعراب در منطقه ( ۷–۸ پس از میلاد ) ، مسلمان شدن مردم قفقاز جنوبی آغاز شد. حملهٔ عرب ها با حمله های ترک ها و مغول های پسین در آسیای میانه دنبال گردید.