بیوتات سلطنتی

سازمان هایی برای دادن خدمات گوناگون به دربار پادشاهان ایران. این اصطلاح از اوایل عهد صفوی رواج یافت و در دوره های پیشین، ظاهراً معانی متفاوت و محدودتری داشته است. بیوتات به مفهوم دوایر خدماتی نزدیک به دستگاه سلطنت، نخستین بار در روزگار سلجوقیان به کار رفت. تشکیلات بیوتات سلطنتی در روزگار صفویه گسترش یافت و محل آن در بخش پایانی کاخ شاه بود. سازمان های آبدارخانه، فراش خانه، خیاط خانه (خدمات خانگی)، توپخانه، قورخانه، اسلحه خانه، شَعرباف خانه (صنعتی و تولیدی)، ضرابخانه و خزانه (امور مالی) و جز آن که وظیفۀ برآوردن نیازهای دستگاه شاهی را برعهده داشتند، همگی بیوتات سلطنتی خوانده می شدند که ناظر بیوتات، وظیفۀ اداره و نظارت بر امور آن را داشت. پس از ناظر، وزیر و مستوفی قرار داشت. در دورۀ قاجاریه نیز تشکیلات و ادارات حوزۀ بیوتات بسیار گسترده بود تا آن جا که خزانۀ دولتی نیز بر آن افزوده شد. پس از آن، در دورۀ پهلوی ادارۀ بیوتات سلطنتی یکی از ادارات وزارت دربار بود و وظیفۀ آن منحصر و محدود به نظارت در ادارۀ برخی کاخ های سلطنتی می شده است.