بیمارستان سینا

اولین بیمارستان دولتی به سبک نوین در ایران. در ۱۲۶۸ق، در دورۀ صدارت میرزا تقی خان امیرکبیر، به کوشش دکتر پولاک اتریشی با نام مریض خانۀ دولتی با ظرفیت مداوای ۴۰۰ بیمار، برای نظامیان در تهران تأسیس شد. از موقعیت شهری و فعالیت های بعدی آن اطلاعی در دست نیست. در ۱۲۸۹ق، بیمارستان دیگری با همان نام، به دستور میرزا حسین خان سپهسالار صدراعظم، زیرنظر ناظم الاطباء ساخته شد. نخست مخصوص نظامیان بود و چند سال بعد به بیماران عادی اختصاص یافت. بعضی از منابع تاریخ تأسیس آن را ۱۲۸۴ق ثبت کرده اند. در محلۀ هشت گنبد (حسن آباد تهران) در خیابان مریض خانه (سپه بعدی، امام خمینی کنونی) بنا شده بود و به آن بیمارستان شاهنشاهی نیز می گفتند. سردری کاشی کاری و گچ بری شده و حیاطی پرگل و استخری کاشی کاری داشت. دانشجویان رشتۀ طب مدرسۀ دارالفنون در آن جا به کارآموزی و آموزش عملی می پرداختند. در پایان دورۀ ناصرالدین شاه، با استخدام چند چشم پزشک فرانسوی برای تدریس در مریض خانه، چشم پزشکان حاذقی تربیت شدند. تا ۱۳۰۴ق، دکتر محمدخان کرمانشاهی و پس از او میرزا ابوالحسن ریاست مریض خانه را برعهده داشتند. از حدود ۱۳۰۸ق، ادارۀ مریض خانه به عهدۀ آلمانی ها قرار گرفت و تا اوایل جنگ جهانی اول این وضع ادامه داشت. مدتی نیز روس ها به آن دست یافتند. در ۱۹۱۹م/۱۳۳۸ق، پس از انعقاد قرارداد انگلیسی ها با وثوق الدوله صدراعظم، ادارۀ بیمارستان طبق یکی از مواد قرارداد، به انگلیسی ها سپرده شد و به مریض خانۀ انگلیسی شهرت یافت. در ۱۳۳۹، مجموعاً ۸۸ تخت و یک بخش زنان زیرنظر یک پزشک انگلیسی زن و یک بخش برای بیماران روانی داشت، و ۴هزار بیمارِ سرپایی در بیمارستان مداوا می شدند. پس از کودتای ۱۲۹۹ش، و لغو قرارداد ۱۹۱۹، رفته رفته از دخالت انگلیسی ها در امور بیمارستان کاسته، مجدداً نام مریض خانه دولتی به آن اطلاق شد و از ۱۳۰۵ش، ادارۀ آن به ایرانیان سپرده شد. مریض خانه دولتی از ابتدای تأسیس به مدرسۀ عالی طب وابسته بود. پس از تأسیس دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تهران در ۱۳۱۳ش، زیرنظر آن به فعالیت ادامه داد. در ۱۳۱۹، به نام ابوعلی سینا، بیمارستان سینا خوانده شد.