بیعت در کلام

[ویکی فقه] واژه بیعت پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلّم مفهوم و رنگ سیاسی یافت و حتی به عقیده برخی اهل سنت پس از بیعت سقیفه بود که به اصطلاحی سیاسی تبدیل شد. هر چند منابع کلامی وفقهی اهل سنّت برای بیعت با حاکم آثارمهمی برشمرده اند، ماهیت بیعت را کمتر مورد بحث و تحلیل قرار داده اند.
در منابع متأخّر فقهی، چه فقه عامه چه شیعه، آرای مختلفی درباره ماهیت حقوقی بیعت ابراز شده است. بسیاری از آن ها با توجه به معنای لغوی بیعت و با الهام از شباهت آن با عقد بیع، بیعت را عقدی می دانند که متضمّن تعهّد دوجانبه و به اصطلاح فقهی و حقوقی عقدی معوّض است. از دیدگاه آنان، تعهّد بیعت کننده در عقد بیعت، اموری مانند پیروی و اطاعت از بیعت شونده، التزام به اوامر وی، وفاداری به او، و تعهّد بیعت شونده نسبت به حکمرانی برطبق کتاب و سنّت، حمایت از مبایع، و تدبیر صادقانه امور بیعت کننده و مانند اینهاست. برخی دانشمندان، مفهوم بیعت را در آیه ۱۰ سوره فتح، فروش جان ها و نفس ها در برابر بهشت دانسته اند.
ماهیت عقدی بیعت
تأمّل در بیعت های زمان رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلّم هر چند ماهیت عقدی بیعت را تأیید می کند از سوی دیگر، نشان می دهد که در تمام آن ها به موجب عقد بیعت، صرفاً تعهّدی مانند التزام به اسلام، نصرت پیامبر اکرم و اطاعت از او، جهاد با کفار و مانند آن ها بر عهده بیعت کننده قرار می گرفته و هیچ تعهّد متقابلی برعهده پیامبر واقع نمی شده است.
حقوق متقابل بیعت کنندگان و بیعت شونده
البته در یک حدیث، از حقوق متقابل بیعت کنندگان و بیعت شونده سخن رفته است و مراد از حقوق بیعت کننده، به استناد همان حدیث و آیات قرآنی، نصرت و ثواب الهی است که در واقع نتیجه و ثمره عمل بیعت کنندگان به مفاد پیمان خویش است، نه عوضِ قراردادی در عقد بیعت.
مفهوم بیعت از دیدگاه امام علی
...