لغت نامه دهخدا
معماری و هنر بیزانسی : سبکی در معماری و هنر که از ترکیب شیوه های یونانی و شرقی در ناحیه مدیترانه شرقی بوجود آمد و پس از آنکه قسطنطین شهر بیزانس ( بوزانتیون ) را پایتخت امپراطوری بیزانس قرار داد( 330 ق. م. ) به اوج خود رسید. معماری و هنر بیزانسی در خود شهر بیزانس پایه گذاری نشد بلکه مقدمات آن درشهرهای شرق آسیای صغیر و شهرهای یونانی و مصر و سوریه بوجود آمد و بعدها شهر بیزانس جایگاه بلوغ آن شد.این مقدمات از ترکیب عناصر و شیوه ها هنری و معماری یونانی و شرقی بخصوص ایرانی بوجود آمد بنابراین هنر بیزانسی در اصل هنری است مرکب از ترکیبات تزیینی و هماهنگی خطوط و رنگها که در شرق به اوج خود رسیده بود، و واقعیت طلبی یونانی که در قالب قوانین دقیق و حتی ریاضی ، سبب ایجاد شاهکارهای کلاسیک هنر یونان شده بود. عامل تلفیق این دو جنبه دور از هم نیروی معنوی آیین مسیح بود. در معماری ، شیوه ساختمانهای ساسانی در مداین و فیروزآباد سرمشق اصلی بود. بر این پایه درسوریه و دره های میان دجله و فرات و ارمنستان و مصر علیا بناها و کلیساهای بسیار بوجود آمد. پس از آنکه بیزانس پایتخت امپراطوری روم شد ( 330 ق.م. ) شیوه های هنری و معماری از هر سو در آن راه یافت در عهد امپراطوری یوستی نیانوس ( 527 - 565 ) بزرگترین معماران بیزانسی پدید آمدند و اصول معماری رومی با شیوه های شرقی درآمیخت و درخشانترین جلوه های آن بصورت صومعه «سان ویتاله » در راونا ( ایتالیا ) و کلیسای «هاگیا» سوفیا ( ایاصوفیه ) در بیزانس پدیدار شد. از آن به بعد شیوه ٔمستقل بیزانسی نضج گرفت. شیوه معماری بیزانسی بعدها از راه بالکان به روسیه راه یافت ( کلیسای بزرگ مسکو از نمونه های دوران آخر بیزانسی است ). خصیصه بارز معماری بیزانس ترکیب صومعه مسیحی با گنبد شرقی است که از آن کلیسای گنبددار بوجود آمد. معماران بیزانسی اصول ساختمانها و طاقهای ضربی ساسانی را گسترش دادند و نقشه های پیچیده معماری بیزانسی را فراهم کردند و در بناهائی مانند ایاصوفیه ( عالیترین نمونه معماری و هنر بیزانسی ) تمایل به عظمت نمودار است. و وسعت درون گنبد، شکوه زیورها، درخشش موزائیکها، حال و کیفیتی فوق طبیعی ایجاد میکند. در قرن ششم میلادی پیکرتراشان بیزانسی بر شیوه ای دست یافتند که میدان آزمایش هنر یونان بوده است مجسمه های تمام نما یکسره از میان رفت. نقشهای تزیینی آثار آنان بشیوه نقشهای برجسته ساخته نشد بلکه در پرداختن آنها از رنگ آمیزی و اصول موزائیک سازی سرمشق گرفته شده است. موزائیک سازی بزرگترین هنر عصر بیزانس است. در موزائیک های «راونا» معیارهای زیبائی شرقی بر معیارهای یونانی چیره شده است. در قرن نهم میلادی هنر بیزانسی جانی تازه می گرفت و بردیوارهای کلیساها تصویرهایی ظاهر شد که از روایات انجیل مایه می گرفت و از مفاهیم رمزی و کنایه ای برخوردار می گردید. در روسیه هنر موزائیک سازی جای خود را به گچکاری میدهد. هنر عامیانه گچکاری جلوه های گوناگون می یابد. بهترین مکتب گچکاری از آن یوگوسلاوی است. جریانهای گوناگون هنر بیزانسی در مینیاتور و تذهیب کتاب راه می یابد. ( از دائرةالمعارف فارسی ).
فرهنگ فارسی
پیشنهاد کاربران
پیشنهادی ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید