بیات اصفهان
فرهنگ فارسی
فرهنگ معین
پیشنهاد کاربران
آواز اصفهان یا بیات اصفهان یکی از آوازهای موسیقی سنتی ایرانی است. بیشتر موسیقی دانان آن را از متعلقات همایون دانسته اند اما برخی این آواز را جزء دستگاه شور می دانند.
اگرچه نام بیات اصفهان با مقام اصفهان همسان است اما از نظر موسیقایی با آن مرتبط نیست. در بیات اصفهان، نت پایه همان درجهٔ چهارم همایون است که نقش نت شاهد را نیز ایفا می کند. این نت در مرکزیت دو دانگ قرار دارد که دانگ پایین تر تا نت پایهٔ همایون ( که تکیه گاه بم بیات اصفهان است ) پایین می رود و دانگ بالاتر مسیری است به سمت اوج آواز اصفهان. فواصل بیات اصفهان به گام کوچک هماهنگ ( مینور هارمونیک ) در موسیقی کلاسیک غربی نزدیک هستند و تنها در یک درجه با هم تفاوت دارند؛ این امر باعث شده که بیات اصفهان در موسیقی معاصر بسیار مورد توجه باشد. همچنین، بیات اصفهان به غیر از دستگاه های همایون و شور با دستگاه های ماهور، چهارگاه و سه گاه نیز رابطه دارد.
... [مشاهده متن کامل]
مهم ترین گوشه های بیات اصفهان عبارتند از درآمد، جامه دران، بیات راجه، عشاق، شاه ختائی، سوزوگداز، و بیات شیراز. موسیقی دانان مختلف احساسات مختلفی را برای بیات اصفهان برشمرده اند که معمولاً بین شادی و غم و دارای عمق توصیف شده است. آثار شناخته شدهٔ بسیاری در بیات اصفهان وجود دارد که تصنیف «شاه من، ماه من» از مرتضی نی داوود یکی از آنان است؛ این اثر توسط خوانندگان بسیاری بازخوانی شده و مرتضی حنانه موسیقی عنوان بندی مجموعهٔ تلویزیونی هزاردستان را بر اساس همین قطعه ساخته است. برخی از نمونه های دیگر عبارتند از تصنیف «آمد نوبهار» از مهدی خالدی، تصنیف «امشب شب مهتابه» از علی اکبر شیدا، و تصنیف «بردی از یادم» از مصطفی گرگین زاده.
پیشوند «بیات» ( که در نام آوازهای دیگری همچون بیات کرد و بیات ترک نیز به کار می رود ) ممکن است مخفف «ابیات» باشد.
نام «اصفهان» اشارهٔ مستقیمی است به شهر اصفهان در موسیقی قدیم ایران مقامی به نام اصفهان وجود داشته است اما فواصل آن با آواز اصفهان مطابقت ندارد. به عقیدهٔ فرهاد فخرالدینی این نوع نامگذاری گوشه ها و آوازها در ردیف ( یعنی استفاده از یک نام قدیمی برای یک گوشه یا آواز که به آن مرتبط نیست ) در ردیف موسیقی ایرانی نادر نیست و وی آن را نوعی «تحریف» در طبقه بندی موسیقی ایرانی می داند. فواصل مقام اصفهان در موسیقی ردیفی ایران مرسوم نیستند، اما استفاده از این مقام در موسیقی عربی و ترکی معمول است.
اگرچه نام بیات اصفهان با مقام اصفهان همسان است اما از نظر موسیقایی با آن مرتبط نیست. در بیات اصفهان، نت پایه همان درجهٔ چهارم همایون است که نقش نت شاهد را نیز ایفا می کند. این نت در مرکزیت دو دانگ قرار دارد که دانگ پایین تر تا نت پایهٔ همایون ( که تکیه گاه بم بیات اصفهان است ) پایین می رود و دانگ بالاتر مسیری است به سمت اوج آواز اصفهان. فواصل بیات اصفهان به گام کوچک هماهنگ ( مینور هارمونیک ) در موسیقی کلاسیک غربی نزدیک هستند و تنها در یک درجه با هم تفاوت دارند؛ این امر باعث شده که بیات اصفهان در موسیقی معاصر بسیار مورد توجه باشد. همچنین، بیات اصفهان به غیر از دستگاه های همایون و شور با دستگاه های ماهور، چهارگاه و سه گاه نیز رابطه دارد.
... [مشاهده متن کامل]
مهم ترین گوشه های بیات اصفهان عبارتند از درآمد، جامه دران، بیات راجه، عشاق، شاه ختائی، سوزوگداز، و بیات شیراز. موسیقی دانان مختلف احساسات مختلفی را برای بیات اصفهان برشمرده اند که معمولاً بین شادی و غم و دارای عمق توصیف شده است. آثار شناخته شدهٔ بسیاری در بیات اصفهان وجود دارد که تصنیف «شاه من، ماه من» از مرتضی نی داوود یکی از آنان است؛ این اثر توسط خوانندگان بسیاری بازخوانی شده و مرتضی حنانه موسیقی عنوان بندی مجموعهٔ تلویزیونی هزاردستان را بر اساس همین قطعه ساخته است. برخی از نمونه های دیگر عبارتند از تصنیف «آمد نوبهار» از مهدی خالدی، تصنیف «امشب شب مهتابه» از علی اکبر شیدا، و تصنیف «بردی از یادم» از مصطفی گرگین زاده.
پیشوند «بیات» ( که در نام آوازهای دیگری همچون بیات کرد و بیات ترک نیز به کار می رود ) ممکن است مخفف «ابیات» باشد.
نام «اصفهان» اشارهٔ مستقیمی است به شهر اصفهان در موسیقی قدیم ایران مقامی به نام اصفهان وجود داشته است اما فواصل آن با آواز اصفهان مطابقت ندارد. به عقیدهٔ فرهاد فخرالدینی این نوع نامگذاری گوشه ها و آوازها در ردیف ( یعنی استفاده از یک نام قدیمی برای یک گوشه یا آواز که به آن مرتبط نیست ) در ردیف موسیقی ایرانی نادر نیست و وی آن را نوعی «تحریف» در طبقه بندی موسیقی ایرانی می داند. فواصل مقام اصفهان در موسیقی ردیفی ایران مرسوم نیستند، اما استفاده از این مقام در موسیقی عربی و ترکی معمول است.
