بویایی

[ویکی فقه] بویایی از حواس پنجگانه ی ظاهری است و در باب قصاص و دیات از آن سخن رفته است. به عنوان بویایی، شامه، شم، شمیه، قوه شامه، قوه بویایی، قوه شم و قوه شمیه نیز گفته می شود.
بینی دارای حسّ بویایی در مقابل بینی فاقد آن، قصاص می شود.

دیه از بین بردن حسّ بویایی
از بین بردن حسّ بویایی کسی از هر دو مجرای بینی موجب ثبوت دیه ی کامل و از یک مجرا موجب ثبوت نصف دیه است. در صورت پیدایی اختلاف میان جنایتکار و آن که جنایت بر او وارد شده در از بین رفتن حسّ بویایی، به چیزهایی که بو ی تند یا خوش دارند،- بدون آنکه مجنی علیه متوجّه گردد- آزمایش می شود و چنانچه به آزمایش نیز مشخّص نشد، چون از موارد لوث، به شمار می رود با قسامه، به نفع آسیب دیده حکم می شود.

برگشت حسّ بویایی پس از گزفتن دیه
۱)اگر حسّ بویایی مجنیّ علیه پس از گرفتن دیه بازگردد در صورتی که بازگشت آن نشانه ی از بین نرفتن حسّ بویایی بر اثر جنایت باشد جانی می تواند دیه را پس بگیرد و مورد از موارد پرداخت ارش، خواهد بود.
۲)از دیگر موارد ارش، موردی است که اهل خبره به بازگشت بویایی در زمان معیّن حکم کند و در آن مدّت، بویایی بازگردد. البتّه اگر مجنیّ علیه پیش از مدّت تعیین شده بمیرد، دیه بر جانی مستقر خواهد شد.

دیه قطع بینی و ازاله بویایی
...

بویایی یکی از حواس پنجگانه است. ( چهار حس دیگر عبارتند از: چشایی، بساوایی، بینایی، شنوایی ) این حس، امکان تشخیص بوهای مختلف را فراهم می کند. با توجه به نزدیکی این حس با حس چشایی، در صورت اختلال در حس بویایی ( مثل زمان سرماخوردگی ) توانایی درک مزه نیز تضعیف می شود.
دستگاه بویایی دستگاه حسی بدن جانوران برای بوییدن است. بیشتر پستانداران و خزندگان دارای دو دستگاه جدای بویایی هستند یکی دستگاه اصلی بویایی اصلی و دیگری دستگاه فرعی بویایی.
حس بویایی انسان بیش از ده هزار بار قوی تر از حس چشایی اش است.
ریشه اختلالات بویایی را می توان در اختلالات شیمیایی ـ عصبی جستجو کرد. اختلالات بویایی ممکن است سبب ناتوانی جدی فرد شوند. اختلال عملکرد بویایی را می توان به ۴ دسته تقسیم کرد. آنوسمی، از دست دادن کامل حس بویایی است یا ناتوانی در شناسایی هر گونه حس کیفی بو. پاروسمی آسیب یا سوء تعبیر حس بویایی است، احساس بوی ناخوشایند در صورت نبود بوی بد یا در صورت وجود بوی به طور طبیعی خوشایند. هیپروسمی کاهش حس بویایی است. هیپروسمی حساسیت افزایش یافته نسبت به همه بوهاست. [ ۱]
از دست دادن حس بویایی با نام علمی " آنوسمی " که به آن کربویی می گویند، یکی از شایع ترین بیماری ها به ویژه در افراد مُسن است؛ به نحوی که ۲ تا ۱۰ درصد افراد جامعه را درگیر می کند اما در جوامعی که از سطح فرهنگی بالاتری برخوردار هستند، شیوع کمتری دارد. [ ۲]
مسدود شدن بینی به این دلیل موجب بروز آنوسمی می شود که هوا به قسمت های فوقانی این عضو از بدن که پیاز بویایی در آن واقع شده است، نمی رسد. بیماری های عفونی دستگاه فوقانی تنفسی به دلیل تورم موجب انسداد بینی و در پی آن بروز آنوسمی می شوند. این عفونت ها چه ویروسی و چه باکتریال می توانند باعث درگیر شدن پیاز بویایی و فلج کردن عصب بویایی شده و موجب بروز آنوسمی شوند.
درمان دارویی در بیمارانی که به علت ویروسی دچار عفونت تنفسی شده باشند استفاده می شود و جراحی برای از بین بردن انحراف و پولیپ و برداشتن تومور کاربرد دارد. [ ۳]
بر اساس مطالعات جدید، این قوه می تواند از طریق آموزش بهبود پیدا کند.
طبق شواهد، اختلال در حس بویایی یکی از علائم مشترک در بروز بیماری های آلزایمر، پارکینسون و شیزوفرنی و نیز یکی از علایم پیری می باشد، با این همه تا کنون دلیل آن به طور کامل مشخص نشده است. برخی مطالعات حس بویایی ضعیف تر با افزایش خطر ابتلاء به افسردگی متوسط یا شدیدرا مرتبط دانسته اند. [ ۴]