بورْن، ماکْس (۱۸۸۲ـ۱۹۷۰)(Born, Max)
بورْن، ماکْس
فیزیک دان آلمانی تبار بریتانیایی. در ۱۹۵۴، موفق به دریافت جایزۀ نوبل فیزیک شد. این جایزه به سبب پژوهش بنیادی اش در نظریۀ کوانتومی، به ویژه کشف او در زمینۀ ارتباط تابع موج الکترون با احتمال وجود الکترون در هر نقطه (۱۹۲۶)، به او اعطا شد. بورن در ۱۹۲۴ اصطلاح مکانیک کوانتومی را وضع کرد. دانشگاه گوتینگن را به یکی از مراکز پیش گام فیزیک نظری تبدیل کرد و در ۱۹۲۵، با دانشجویان و همکارانش، به ویژه ورنر هایزنبرگ، مبحثی با نام مکانیک ماتریسی طرح ریزی کرد که به کمک آن، موقعیت مکانی و تکانه ای الکترون در اتم قابل توضیح بود. او روشی، با نام روش تقریب بورن پدیدآورد که برای محاسبۀ رفتار ذرات زیراتمی کارامد است و در فیزیک ذرات بنیادی (فیزیک انرژی بالا) کاربرد فراوان دارد. بورن در برسلاو (وروتسلاف فعلی در لهستان) زاده شد و تحصیلاتش را در این شهر، و پس از آن در گوتینگن به پایان برد. در دانشگاه های فرانکفورت (۱۹۱۹ـ۱۹۲۱) و گوتینگن (۱۹۲۱ـ۱۹۲۳) استاد فیزیک بود. پس از به قدرت رسیدن نازی ها، آلمان را به قصد بریتانیا ترک کرد و در ۱۹۳۶، استاد فلسفۀ طبیعی دانشگاه ادینبورگ شد. پس از بازنشستگی، در ۱۹۵۳، به آلمان بازگشت. با تشویق شیمی دان آلمانی، فریتس هابر، در دانشگاه فرانکفورت انرژی شبکههای بلور را مطالعه کرد و توانست انرژی تشکیل شبکه را تعیین کند. به این ترتیب، خواص بلورها محاسبه پذیر و درنتیجه، یکی از پایه های فیزیک حالت جامد بنیاد گذاری شد. او با الهام گرفتن از فیزیک دان دانمارکی، نیلس بور، به جست وجوی توضیحی ریاضی برای کشف بور برآمد. بنابر کشف بور، برای توضیح رفتار الکترون ها در اتم لازم است از نظریۀ اتمی استفاده شود. جست وجوی بورن منتهی به طرح مکانیک ماتریسی شد. اما در ۱۹۲۶، اروین شرودینگر نظریۀ بور را به صورت مکانیک موجی درآورد. بورن برای آشتی دادن این دو دستگاه (مکانیک ماتریسی و مکانیک موجی) به احتمال آماری متوسل شد.
بورْن، ماکْس
فیزیک دان آلمانی تبار بریتانیایی. در ۱۹۵۴، موفق به دریافت جایزۀ نوبل فیزیک شد. این جایزه به سبب پژوهش بنیادی اش در نظریۀ کوانتومی، به ویژه کشف او در زمینۀ ارتباط تابع موج الکترون با احتمال وجود الکترون در هر نقطه (۱۹۲۶)، به او اعطا شد. بورن در ۱۹۲۴ اصطلاح مکانیک کوانتومی را وضع کرد. دانشگاه گوتینگن را به یکی از مراکز پیش گام فیزیک نظری تبدیل کرد و در ۱۹۲۵، با دانشجویان و همکارانش، به ویژه ورنر هایزنبرگ، مبحثی با نام مکانیک ماتریسی طرح ریزی کرد که به کمک آن، موقعیت مکانی و تکانه ای الکترون در اتم قابل توضیح بود. او روشی، با نام روش تقریب بورن پدیدآورد که برای محاسبۀ رفتار ذرات زیراتمی کارامد است و در فیزیک ذرات بنیادی (فیزیک انرژی بالا) کاربرد فراوان دارد. بورن در برسلاو (وروتسلاف فعلی در لهستان) زاده شد و تحصیلاتش را در این شهر، و پس از آن در گوتینگن به پایان برد. در دانشگاه های فرانکفورت (۱۹۱۹ـ۱۹۲۱) و گوتینگن (۱۹۲۱ـ۱۹۲۳) استاد فیزیک بود. پس از به قدرت رسیدن نازی ها، آلمان را به قصد بریتانیا ترک کرد و در ۱۹۳۶، استاد فلسفۀ طبیعی دانشگاه ادینبورگ شد. پس از بازنشستگی، در ۱۹۵۳، به آلمان بازگشت. با تشویق شیمی دان آلمانی، فریتس هابر، در دانشگاه فرانکفورت انرژی شبکههای بلور را مطالعه کرد و توانست انرژی تشکیل شبکه را تعیین کند. به این ترتیب، خواص بلورها محاسبه پذیر و درنتیجه، یکی از پایه های فیزیک حالت جامد بنیاد گذاری شد. او با الهام گرفتن از فیزیک دان دانمارکی، نیلس بور، به جست وجوی توضیحی ریاضی برای کشف بور برآمد. بنابر کشف بور، برای توضیح رفتار الکترون ها در اتم لازم است از نظریۀ اتمی استفاده شود. جست وجوی بورن منتهی به طرح مکانیک ماتریسی شد. اما در ۱۹۲۶، اروین شرودینگر نظریۀ بور را به صورت مکانیک موجی درآورد. بورن برای آشتی دادن این دو دستگاه (مکانیک ماتریسی و مکانیک موجی) به احتمال آماری متوسل شد.
wikijoo: بورن،_ماکس_(۱۸۸۲ـ۱۹۷۰)