[ویکی فقه] یکی از آسیبهای عقل گرائی، تحلیل عناوین معرفتی با توهمات غیر علمی است. نتیجه این روش نادرست، انکار برخی معارف را به دنبال دارد. انکار وجود بهشت و جهنم از جمله مسائلی است که اکثر معتزله به سبب اتخاذ این روش به آن دچار شده اند.
تمام مسلمانان و حتی برخی از معتزله مانند بشر بن المعتمر و ابوحسین بصری بر این باورند که بهشت و جهنم دو مخلوقی می باشند که موجودیتشان ثابت است. دلیل ایشان آیات و روایات مختلفی است که از بهشت و جهنم به عنوان یک موجود حقیقی حکایت نموده است. بنابراین اعتقاد به موجودیت کنونی بهشت و جهنم، عقیده ای اتفاقی بین اکثر فرق مختلف اسلام است. تشیع نیز به پیروی از قرآن و معصومین (علیه السّلام) بر این عقیده بوده و به لزوم و ضرورت این اعتقاد پایبند بوده و منکران بهشت و جهنم را خارج از دین می دانند. این انکار در مورد فعلیت کنونی بهشت و جهنم از سوی معتزله به حدی در جامعه اسلامی پراکنده شده بود که شیعیان از امام رضا (علیه السّلام) در این باره بطور مشخص سوال می نمودند، که آیا هم اکنون بهشت و جهنم وجود دارد؟
انکار وجود بهشت و جهنم
بزرگان مشهور از معتزله بر این باورند که بهشت و جهنم روز قیامت برای حساب و جزاء خلق می شود و اکنون وجود خارجی ندارند. زیرا وجود کنونی بهشت و جهنم لغو است و خداوند کار لغو انجام نمی دهد. ابوهاشم جبائی از سران فرق معتزلی در این باره می گوید: محال است که بهشت و جهنم وجود داشته باشند زیرا قبل از قیامت عالم فانی می شود و لازمه این فناء محال بودن وجود کنونی بهشت و جهنم است. هشام بن عمرو فوطی از سران معتزله و بنیانگذار فرقه هشامیه، انکار وجود بهشت و جهنم را با فتوی به کفر معتقدین به وجود آن بیان می کرد. این مطالب تنها استدلالاتی است که معتزله با تمسک به آن به انکار وجود فعلی بهشت و جهنم معتقد شده اند. مغالطه موجود در این کلمات این است که:۱. غرض از ایجاد بهشت و جهنم حتی اگر منحصر در جزاء و پاداش باشد موجب لغو بودن وجود کنونی نمی شود.۲. لازمه فناء عالم قبل از قیامت حتی اگر منجر به فناء بهشت و جهنم شود باعث محال بودن وجود کنونی بهشت و جهنم نمی شود.
استدلال امام رضا
امام رضا (علیه السّلام) اعتقاد به وجود کنونی بهشت و جهنم را به نبوت و امامت پیوند می زند و منکر این عقیده را منکر و تکذیب کننده نبوت و امامت معرفی می کند. زیرا اخبار مربوط به بهشت و جهنم از لسان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و اهل بیت (علیه السّلام) صادر شده است و واضح است که تکذیب کننده این اخبار تکذیب کننده خبردهنده نیز می باشد. از سوی دیگر معراج را زمینه باور به این اعتقاد بیان می نماید و می فرماید: وقتی که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به معراج رفتند وارد بهشت شدند و جهنم را دیدند.امام رضا (علیه السّلام) با این بیان به بنیانهای سست اعتقادی کسانی اشاره می کند که وجود بهشت و جهنم را انکار می کنند. در واقع معتزله و همکیشان این فرقه با این اعتقاد، عدم ایمان خود را به نبوت و امامت و معراج ابراز داشته اند. اسفراینی از عالمان اهل سنت انکار معراج را به معتزله نسبت می دهد. گرچه این نسبت به معتزله بخصوص متاخرین ایشان محل بحث است، اما قرائن و شواهد نشان دهنده صحت این انتساب به پیشینیان معتزله است.
تمام مسلمانان و حتی برخی از معتزله مانند بشر بن المعتمر و ابوحسین بصری بر این باورند که بهشت و جهنم دو مخلوقی می باشند که موجودیتشان ثابت است. دلیل ایشان آیات و روایات مختلفی است که از بهشت و جهنم به عنوان یک موجود حقیقی حکایت نموده است. بنابراین اعتقاد به موجودیت کنونی بهشت و جهنم، عقیده ای اتفاقی بین اکثر فرق مختلف اسلام است. تشیع نیز به پیروی از قرآن و معصومین (علیه السّلام) بر این عقیده بوده و به لزوم و ضرورت این اعتقاد پایبند بوده و منکران بهشت و جهنم را خارج از دین می دانند. این انکار در مورد فعلیت کنونی بهشت و جهنم از سوی معتزله به حدی در جامعه اسلامی پراکنده شده بود که شیعیان از امام رضا (علیه السّلام) در این باره بطور مشخص سوال می نمودند، که آیا هم اکنون بهشت و جهنم وجود دارد؟
انکار وجود بهشت و جهنم
بزرگان مشهور از معتزله بر این باورند که بهشت و جهنم روز قیامت برای حساب و جزاء خلق می شود و اکنون وجود خارجی ندارند. زیرا وجود کنونی بهشت و جهنم لغو است و خداوند کار لغو انجام نمی دهد. ابوهاشم جبائی از سران فرق معتزلی در این باره می گوید: محال است که بهشت و جهنم وجود داشته باشند زیرا قبل از قیامت عالم فانی می شود و لازمه این فناء محال بودن وجود کنونی بهشت و جهنم است. هشام بن عمرو فوطی از سران معتزله و بنیانگذار فرقه هشامیه، انکار وجود بهشت و جهنم را با فتوی به کفر معتقدین به وجود آن بیان می کرد. این مطالب تنها استدلالاتی است که معتزله با تمسک به آن به انکار وجود فعلی بهشت و جهنم معتقد شده اند. مغالطه موجود در این کلمات این است که:۱. غرض از ایجاد بهشت و جهنم حتی اگر منحصر در جزاء و پاداش باشد موجب لغو بودن وجود کنونی نمی شود.۲. لازمه فناء عالم قبل از قیامت حتی اگر منجر به فناء بهشت و جهنم شود باعث محال بودن وجود کنونی بهشت و جهنم نمی شود.
استدلال امام رضا
امام رضا (علیه السّلام) اعتقاد به وجود کنونی بهشت و جهنم را به نبوت و امامت پیوند می زند و منکر این عقیده را منکر و تکذیب کننده نبوت و امامت معرفی می کند. زیرا اخبار مربوط به بهشت و جهنم از لسان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و اهل بیت (علیه السّلام) صادر شده است و واضح است که تکذیب کننده این اخبار تکذیب کننده خبردهنده نیز می باشد. از سوی دیگر معراج را زمینه باور به این اعتقاد بیان می نماید و می فرماید: وقتی که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به معراج رفتند وارد بهشت شدند و جهنم را دیدند.امام رضا (علیه السّلام) با این بیان به بنیانهای سست اعتقادی کسانی اشاره می کند که وجود بهشت و جهنم را انکار می کنند. در واقع معتزله و همکیشان این فرقه با این اعتقاد، عدم ایمان خود را به نبوت و امامت و معراج ابراز داشته اند. اسفراینی از عالمان اهل سنت انکار معراج را به معتزله نسبت می دهد. گرچه این نسبت به معتزله بخصوص متاخرین ایشان محل بحث است، اما قرائن و شواهد نشان دهنده صحت این انتساب به پیشینیان معتزله است.
wikifeqh: بهشت_و_جهنم
