بهترین جهان های ممکن

عبارت «بهترین جهان ممکن» ( فرانسوی: le meilleur des mondes possibles ; آلمانی: Die beste aller möglichen Welten ) توسط فیلسوف آلمانی گوتفرید لایب نیتس در اثرش در سال ۱۷۱۰ رسالهٔ عدل الهی دربارهٔ خیر خدا، آزادی انسان و منشأ شر رایج شد. این مدعا که جهان کنونی بهترین جهان ممکن است، مهم ترین برهان در عدل الهی لایب نیتز است و وی این گونه تلاش می کند تا مشکل شر را حل کند.
از بین علائق و دغدغه های فلسفی، لایب نیتس توجه اش را به پرسش از عدل معطوف کرد: اگر خداوند خیرخواه مطلق، قادر مطلق و عالم مطلق است، آنگاه چگونه می توان رنج و بی عدالتی را را که در این جهان وجود دارد تبیین و توجیه کرد؟ از نظر تاریخی برای پاسخ به این سؤال، استدلال های گوناگونی شکل گرفته است. به طور مثال برخی استدلال ها شر را نادیده گرفته اند و برخی شر و خیر را با هم آشتی داده اند.
لایب نیتس به عنوان یک مسیحی، تمام قابلیت های خداوند را به کار می زند تا نظریه جهان کامل اش را بیان کند. در کتاب «منادشناسی»، استدلال وی بر جهان کامل دارای پنج مقدمه است:
• خدا ایدهٔ جهان های کثیر نامتناهی را دارد.
• تنها یکی از این جهانها در واقع می تواند وجود داشته باشد.
• انتخاب خدا بر طبق اصل جهت کافی است به بیان دیگر خداوند دلیل دارد تا یک جهان یا جهان دیگری را انتخاب کند.
• خدا خیر است.
• بنابراین جهانی که خداوند برای تحقق انتخاب می کند، بهترین جهان ممکن است"[ ۱]
برای فهم بیشتر این استدلال، این پنج مقدمه می تواند در سه مقدمه بیان شود. گزاره اول و دوم بیان می کند که خداوند صرفاً می تواند یک جهان را از مقدار نامتناهی از جهان های ممکن انتخاب کند. گزاره های سوم و چهارم بیان می کنند که خداوند یک وجود کامل است و این که خداوند تصمیم هایش را بر اساس دلیل می گیرد. گزاره پایانی، که نتیجه هم هست بیان می کند که جهان موجود فعلی که توسط خدا انتخاب شده بهترین جهان ممکن است.
لایب نیتس از مسیحیت برای اعتبار دادن به همهٔ مقدمات استفاده می کند. چون مقدمه اول یعنی وجود خدا و نقش او بعنوان خالق این جهان در کتاب مقدس اثبات شده است. استدلال «یک عالم» ضرورتاً نمی تواند تنها به یک عالمی که می تواند وجود داشته باشد دلالت کند، چرا که این استدلال می تواند معنای عالم را به عنوان مجموعه ای از جهان های متکثر گسترش دهد که خداوند متعالی تر از این عالم است و این که این مجموعه بهترین جهان های ممکن است. [ ۲] مقدمه دوم هم اثبات شده است چرا که خداوند همیشه به کامل ترین و بهترین شیوه ممکن عمل می کند". [ ۳] نتیجه آن که انتخاب خداوند همیشه بهترین است و فقط وجود کامل می تواند تصمیم کامل در طی زمان بگیرد. حاصل آن که چون تمام مقدمات صادق اند آنگاه لایب نیتز نتیجه می گیرد که: «عالمی که خداوند برای وجود داشتن انتخاب کرده است، بهترین جهان های ممکن است». [ ۱]