بَهارستان، باغ و مجموعۀ بَنا
مسجد و مدرسه سپهسالار (شهید مطهری)
در مرکز شهر تهران و شرق میدان بهارستان. نخست جزئی از باغ سردار بود. پس از تقسیم و فروش باغ، علی خان حاجب الدولۀ مراغه ای آن را خرید. در ۱۲۸۹ق به میرزا حسین خان سپهسالار فروخته شد. به همین سبب، به آن باغ سپهسالار نیز می گفتند. سپهسالار علاوه بر باغ و عمارات برای سکونت خود، مسجد و مدرسۀ سپهسالار را نیز در آن جا ساخت. طراحی بناها و نظارت بر ساختمان آن ها به عهدۀ مهندس میرزا مهدی خان شقاقی ممتحن الدوله بود. کتیبۀ سردر عمارت که شعری با اشاره به تاریخ ساخت بنا (۱۲۹۶ق) بر آن حک شده، در کتابخانۀ مجلس نگهداری می شود. چون سپهسالار فرزندی نداشت پس از مرگ او، ناصرالدین شاه بهارستان را ضبط و برادر سپهسالار، یحیی خان معتمدالملک (مشیرالدوله بعدی) را مأمور نگهداری و رسیدگی به آن کرد. پس از انقلاب مشروطیت، عمارت بهارستان به مجلس دارالشورای ملی اختصاص یافت و برای آن سردری ساخته شد و عمارت های آن به منظورهای گوناگون مورد استفاده قرار گرفت. در واقعۀ به توپ بستن مجلس در ۱۳۲۶ق، عمارت بهارستان و ساختمان های غربی باغ آسیب فراوان دیدند و همۀ وسایل گرانبهای باقی مانده از سپهسالار به غارت رفت. در دورۀ سلسلۀ پهلوی، به خصوص دورۀ رضا شاه، بنای بهارستان دستخوش دگرگونی های ناشی از مدرن گرایی اروپایی و باستان گرایی ایرانی در معماری شد و سبک معماری قاجاری آن لطمه دید. در ۱۳۰۳ش در غرب بنای اصلی، بنایی آجری و مفصل به سبک اروپایی احداث شد. پس از آتش سوزی گستردۀ بهارستان در ۱۳۱۰ش، تالار آینه، سرسرای عمارت، اتاق های بزرگ و نقاشی های دورۀ قاجاریان همه از میان رفت، اما تالار آینه اندکی بعد به خوبی بازسازی شد. در ۱۳۲۰ و دورۀ جنگ جهانی دوم و اشغال تهران، در باغ بهارستان برای کمک به رفع کمبود مواد غذایی، به جای گل و گیاه، حبوبات و سیب زمینی کاشته شد و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، فضای باغ از شرق و شمال گسترش یافت. از اوایل دهۀ ۱۳۴۰ش، تغییرات بسیاری در عمارت بهارستان به وجود آمد، و بخش شمالی مسجد سپهسالار به کتابخانۀ مجلس اختصاص داده شد. در ۱۳۵۶ش، بهارستان در فهرست بناهای تاریخی کشور به ثبت رسید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ساختمان جنوبی بهارستان مدتی به کمیتۀ مرکزی انقلاب اسلامی اختصاص داده شد. در دورۀ جنگ عراق و ایران و حملات موشکی، سقف غلام گردش سرسرای ورودی ویران شد در آذر ۱۳۷۳ نیز آتش سوزی دیگری در بهارستان رخ داد. در ۱۳۷۵، بازسازی مجموعۀ گرداگرد عمارت بهارستان آغاز شد و موارد استفاده ای نظیر موزۀ مشروطیت، نمایشگاه مجلس، سالن پذیرایی، سالن اجتماعات و مانند آن برای قسمت های گوناگون آن در نظر گرفته شد.
مسجد و مدرسه سپهسالار (شهید مطهری)
در مرکز شهر تهران و شرق میدان بهارستان. نخست جزئی از باغ سردار بود. پس از تقسیم و فروش باغ، علی خان حاجب الدولۀ مراغه ای آن را خرید. در ۱۲۸۹ق به میرزا حسین خان سپهسالار فروخته شد. به همین سبب، به آن باغ سپهسالار نیز می گفتند. سپهسالار علاوه بر باغ و عمارات برای سکونت خود، مسجد و مدرسۀ سپهسالار را نیز در آن جا ساخت. طراحی بناها و نظارت بر ساختمان آن ها به عهدۀ مهندس میرزا مهدی خان شقاقی ممتحن الدوله بود. کتیبۀ سردر عمارت که شعری با اشاره به تاریخ ساخت بنا (۱۲۹۶ق) بر آن حک شده، در کتابخانۀ مجلس نگهداری می شود. چون سپهسالار فرزندی نداشت پس از مرگ او، ناصرالدین شاه بهارستان را ضبط و برادر سپهسالار، یحیی خان معتمدالملک (مشیرالدوله بعدی) را مأمور نگهداری و رسیدگی به آن کرد. پس از انقلاب مشروطیت، عمارت بهارستان به مجلس دارالشورای ملی اختصاص یافت و برای آن سردری ساخته شد و عمارت های آن به منظورهای گوناگون مورد استفاده قرار گرفت. در واقعۀ به توپ بستن مجلس در ۱۳۲۶ق، عمارت بهارستان و ساختمان های غربی باغ آسیب فراوان دیدند و همۀ وسایل گرانبهای باقی مانده از سپهسالار به غارت رفت. در دورۀ سلسلۀ پهلوی، به خصوص دورۀ رضا شاه، بنای بهارستان دستخوش دگرگونی های ناشی از مدرن گرایی اروپایی و باستان گرایی ایرانی در معماری شد و سبک معماری قاجاری آن لطمه دید. در ۱۳۰۳ش در غرب بنای اصلی، بنایی آجری و مفصل به سبک اروپایی احداث شد. پس از آتش سوزی گستردۀ بهارستان در ۱۳۱۰ش، تالار آینه، سرسرای عمارت، اتاق های بزرگ و نقاشی های دورۀ قاجاریان همه از میان رفت، اما تالار آینه اندکی بعد به خوبی بازسازی شد. در ۱۳۲۰ و دورۀ جنگ جهانی دوم و اشغال تهران، در باغ بهارستان برای کمک به رفع کمبود مواد غذایی، به جای گل و گیاه، حبوبات و سیب زمینی کاشته شد و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، فضای باغ از شرق و شمال گسترش یافت. از اوایل دهۀ ۱۳۴۰ش، تغییرات بسیاری در عمارت بهارستان به وجود آمد، و بخش شمالی مسجد سپهسالار به کتابخانۀ مجلس اختصاص داده شد. در ۱۳۵۶ش، بهارستان در فهرست بناهای تاریخی کشور به ثبت رسید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ساختمان جنوبی بهارستان مدتی به کمیتۀ مرکزی انقلاب اسلامی اختصاص داده شد. در دورۀ جنگ عراق و ایران و حملات موشکی، سقف غلام گردش سرسرای ورودی ویران شد در آذر ۱۳۷۳ نیز آتش سوزی دیگری در بهارستان رخ داد. در ۱۳۷۵، بازسازی مجموعۀ گرداگرد عمارت بهارستان آغاز شد و موارد استفاده ای نظیر موزۀ مشروطیت، نمایشگاه مجلس، سالن پذیرایی، سالن اجتماعات و مانند آن برای قسمت های گوناگون آن در نظر گرفته شد.
wikijoo: بهارستان،_باغ_و_مجموعه_بنا