به مثابه

- - -
1️⃣ ریشهٔ �به مثابه� در زبان عربی
واژهٔ مثابة در عربی به معنای جایگاه، مقام، منزلت، و همچنین معادل و همانند است.
در قرآن هم آمده:
> وَإِذْ جَعَلْنَا البَیتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا ( بقره، 125 )
در اینجا مثابة به معنای محل بازگشت و جایگاه است.
از همین ریشه، در فارسی عبارت به مثابهٔ چیزی بودن = به منزلهٔ چیزی بودن، مانند چیزی بودن ساخته شده است.
📚 منابع:
ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژهٔ �ثوب� و �مثابة�.
دهخدا، لغت نامه: �به مثابه: به منزله، مانند�.
معین، فرهنگ فارسی: �به مثابه: به منزله، همچون�.
- - -
2️⃣ �به مشابه� چیست و چرا ربطی به �به مثابه� ندارد؟
�مشابه� در فارسی و عربی به معنی شبیه و همانند است و به تنهایی هم درست است.
اما عبارت �به مشابه� به شکل مستقل معنای درست و رایجی ندارد. در فارسی می گوییم:
�این دو چیز مشابه اند� ✅
�این موضوع مشابه آن است� ✅
اما نمی گوییم �به مشابه فلان� ❌ ( مگر در مواردی بسیار خاص و محدود در عربی گرایی، که باز هم معنای �به مثابه� نمی دهد ) .
- - -
3️⃣ ادعای �دندانه های ش را بد نوشته اند و شده ث� جعلی و بی اساس است
این ادعا از نظر تاریخ خط عربی و فارسی هیچ پایه ای ندارد. در خط نسخ و نستعلیق، شکل �ث� و �ش� به هیچ وجه به گونه ای نیست که با هم اشتباه شوند.
علاوه بر این، �مثابه� از ریشهٔ عربی �ثوب� و �ثابة� است و وجودش در متون عربی قرون قبل از ورود به فارسی کاملاً روشن است. یعنی اصلاً در زبان مبدأ وجود داشته و جعل یا تصحیف نیست.
📚 منبع: ویلیام رایت، Grammar of the Arabic Language، بخش مشتقات �ثوب� → �مثابة� = مقام و جایگاه.
- - -
4️⃣ نمونه های استفادهٔ کهن �به مثابه� در متون فارسی
سعدی:
> �حکایت راست به مثابهٔ چراغ است. � ( گلستان )
نظام الملک:
> �پادشاه به مثابهٔ دل است و رعیت به مثابهٔ اندام ها. � ( سیاست نامه )
این شواهد نشان می دهد که عبارت �به مثابه� از قرون اولیهٔ فارسی دری در متون ادبی و علمی معتبر به همین صورت و معنا به کار می رفته است.
- - -
✅ جمع بندی
به مثابه یک ترکیب صحیح و کهن فارسی - عربی است که به معنای به منزلهٔ، همچون، مانند به کار می رود.
📌ادعای این که �به مشابه بوده و دندانه های ش را اشتباه نوشته اند� نه پشتوانهٔ تاریخی دارد و نه زبانی.
�به مشابه� به خودیِ خود معنای �به منزلهٔ� نمی دهد و کاربردش در فارسی معیار درست نیست.