بنیادگرایی یهودی

نوعی از افراط گرایی مذهبی یهودی. بنیادگرایی یهودی در عرصه سیاست با خاخام «آبراهام کوک»، خاخام اشکنازی فلسطین، آغاز شد و با رهبری پسرش خاخام «زوی کوک» و دیگران به حیات سیاسی خود ادامه داد. در ابتدای تأسیس رژیم اشغالگر قدس بنیادگرایان یهودی در عرصۀ عملی سیاست حضور چندانی نداشتند؛ اما در سه دهۀ اخیر، جریان بنیادگرایی یهودی در رژیم صهیونیستیاز نظر سیاسی تا حدودی قدرتمند شده و احزاب مذهبی چون «مفدال»، «دیگل هاتورا»، «شاس» آن را در عرصه سیاست نمایندگی می کنند. قدرت این احزاب در سه دهه اخیر چنان بوده که هیچ حزبی بدون ائتلاف با یک یا دو حزب از احزاب بنیادگرا، توان تشکیل دولت را ندارد. احزاب بنیادگرای مذهبی در رژیم صهیونیستی معمولاً وزارتخانه های آموزش و پرورش، مسکن، اراضی، مهاجرت و ادیان را زیر تسلط و نظارت خود دارند. کار هریک از این وزارتخانه ها به نحوی با آرمان ها و اهداف بنیادگرایان یهودی مربوط است. علاوه بر این، ارتشصهیونیستی نیز به طور غیر مستقیم تحت هدایت و سلطه بنیادگرایان است؛ و آنان از طریق اداره های خاخامی نظامی به ارشاد عقیدتی و مذهبی نیروهای مسلح اسرائیل می پردازند. همچنین ادارات مربوط به احوال شخصیه و نیز مدارس مذهبی تحت سلطۀ کامل و دقیق بنیادگرایان قرار دارد. نفوذ بنیادگرایان در ارتش به حدی است که شمار زیادی از افسران مذهبی تندرو با حمایت بنیادگرایان به مقامات بالای ارتش دست یافته اند. اصول و پایه های بنیادگرای یهودی صهیونیستی را می توان به این شرح برشمرد: ۱. تأسیس رژیم اشغالگر قدس (اسرائیل) تجسم آرزوی قدیمی توراتی و یهودی است. ۲. سرزمین اسرائیل، «ارض موعود»ی است که خداوند به قوم «برگزیده»اش اعطا کرده و جز یهودی هیچ کس حق اسکان در آن را ندارد. ۳. سرزمین های اشغالی(اسرائیل)، یک سرزمین یهودی است و برای حفظ آن دولت و ملت یهود باید به خود متکی باشند؛ اخذ هرگونه کمک از دیگران (اروپا و امریکا) باید با حفظ هوشیاری یهودی باشد؛ و در هیچ حالتی نباید به دیگران اعتماد کرد. ۴. عقب نشینی از حتی یک وجب از خاکسرزمین های اشغالی(اسرائیل) جایز نیست. در حال حاضر بنیادگرایان یهودی داخلسرزمین های اشغالیاز موانع بزرگ اجرای سیاست «صلح در برابر زمین» محسوب می شوند. مبلّغان بنیادگرای یهودی با جدیت و سرسختی هرگونه عقب نشینی از کرانۀ باختری و ارتفاعات جولان را رد می کنند. باروخ گلدشتاین، مذهبی بنیادگرا که اعراب مسلمان را در حرم ابراهیم (ع) به رگبار مسلسل بست و فاجعۀ خونینی را موجب شد؛ و نیز ایگال امیر، که نخست وزیر رژیم اشغالگر، اسحاق رابین، را به جرم تحویل دادن بخشی از «ارض موعود» (صحرای سینا) به «دشمنان فرزندان اسرائیل» به قتل رساند، از چهره های محبوب بنیادگرایان یهودی هستند. چهرۀ معروف دیگری که در حرکت بنیادگرایی یهودی صهیونیستی باید از او یاد کرد، خاخام «موشه لوینگر» است. وی تجاوزصهیونیست ها در ژوئن ۱۹۶۷ و اشغال باقی ماندۀ فلسطین را «انفجار نور» خواند؛ و از آن به بعد تلاش داشت که با تشویق و ترغیب یهودیان به اسکان در اراضی اشغالی ۱۹۶۷، این اراضی را به کلی «یهودی» کند. گروه بنیادگرا و افراطی «گوش امونیم» (گروه مؤمنان)، به دست لوینگر پایه گذاری شده است. حضور فعال بنیادگرایان یهودی در عرصۀ سیاسی رژیم اشغالگر قدس از زمانی آغاز شد که دولت های سکولار پس از جنگ ۱۹۷۳ و درهم شکستن افسانۀ شکست ناپذیری رژیم صهیونیستی، در داخل و خارج دچار مشکل شدند. علاوه بر این فاصله گرفتن از سال های پس از جنگ جهانی دوم و کم رنگ شدن شعارهای مربوط به «مظلومیت یهودیان» و تحکیم موقعیت جهانی فلسطینی ها و تقویت روحیۀ نیروهای ضد صهیونیستی منطقه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، صهیونیسم را با نوعی بحران ایدئولوژی روبه رو کرد. برآمدن بنیادگرایی یهودی با شعارها و آرمان های سیاسی مذهبی برای توجیه فلسفۀ وجودیسرزمین های اشغالی (اسرائیل)و دفاع از موجودیت آن، در حقیقت واکنشی است به همین بحران ایدئولوژی صهیونیسم. تحکیم موقعیت بنیادگرایان مذهبی که با وجود قلّت عددی از قدرت کیفی و انگیزه نسبتاً بالایی برخوردارند، موجب شده است که بسیاری از احزاب و سیاستمداران سکولار و راست گرایصهیونیستی برای تشکیل دولت و یا حفظ قدرت و بهره مندی از حمایت های معنوی و سیاسی بنیادگرایان، یا بالابردن قدرت چانه زنی خود در مذاکرات صلح، به آنان روی خوش نشان دهند. بنیامین نتانیاهو ازجمله سیاستمدارانی است که همواره روی حمایت بنیادگرایان حساب کرده است. حرکت بنیادگرایی مذهبی یهودی ـ صهیونیستی بر اجرای دقیق اوامر و نواهی شرع یهودی (هلاخا) اصرار دارد. از همین رو گاه میان بنیادگرایان و دولت سکولارصهیونیست مشکلاتی بروز می کند. نمونۀ این مشکلات را می توان در حوادث ۱۹۹۹ در جریان رویارویی بنیادگرایان و غیرمذهبی ها مشاهده کرد. در آن زمان بنیادگرایان با شعار «قانون ما تورات است» فشار شدیدی وارد آوردند که قانون مدنی صهیونیست به نفع دیدگاه های مذهبی بنیادگرایانه دستکاری شود. رژیم صهیونیستی مجبور شد برای مبارزه با آنان از شهروندان غیرمذهبی کمک بگیرد. همچنین مخالفت بنیادگرایان با هرگونه کار در روز شنبه، سینما و تئاتر، فروش گوشت خوک در فروشگاه ها، و نیز اصرار بر پوشش و حجاب زنان، و عدم پخش آواز زن از رادیو، از مشکلات جاری و قدیمی میان بنیادگرایان و دولت صهیونیستی است. علاوه بر این، بنیادگرایان مذهبی گاه با خشونت با غیرمذهبی ها رفتار می کنند و موجب درگیری می شوند. این مشکل به اندازه ای شدید شده است که بعضی از محله ها در شهرهای قدیمی ازجمله شهر قدس به اسکان مذهبی های تندرو و بنیادگرا اختصاص یافته است؛ مانند محله مئاشئاریم در قدس. در این محله ها تمام ضوابط دینی یهودی با شدت هرچه تمام تر اجرا می شود؛ مثلاً هیچ تاکسی در روز شنبه، که کار کردن در آن روز طبق آیین یهود حرام است، حق عبور از خیابان های مئاشئاریم و محله های نظیر آن را ندارد. زنان نیز بدون پوشش شرعی یهودی حق ندارند در معابر مئاشئاریم ظاهر شوند. از سینما و تئاتر نیز خبری نیست؛ و در و دیوار محله نیز پر از شعارها و نمادهای مذهبی است. یک محور مهم همگرایی دولت سکولار و بنیادگرایان یهودی صهیونیست مسئله «مهاجرت» است. بنیادگرایان، مهاجرت بهسرزمین های اشغالی (اسرائیل)و حفظ هر وجب از خاک آن را «تکلیف شرعی» هر یهودی می دانند. به همین خاطر بیشتر ساکنان شهرک های مناطق اشغالی را بنیادگرایان مذهبی تشکیل می دهند؛ و همانان نیز با پس دادن اراضی و عقب نشینی به مرزهای ۱۹۶۷ مخالفند. محور دیگر همگرایی، مسئلۀ «حفظ ترکیب جمعیت» است. شهروندان غیرمذهبی، چندان به بچه دارشدن علاقه ای ندارند، و مثل همۀ خانواده های امروزی، به یک یا دو فرزند اکتفا می کنند؛ اما بنیادگرایان جلوگیری از بچه دارشدن را حرام می دانند و غالباً دارای فرزندان زیادی هستند؛ و این کمکی است به سیاست دولت در جهت حفظ ترکیب جمعیت صهیونیست و جلوگیری از اضمحلال آن در برابر زاد و ولد اعراب ساکن مناطق اشغالی در ۱۹۴۸. یهودیت بنیادگرا را با یهودیت ارتدوکس یا یهودیت خاخامی نباید اشتباه کرد. با این که همۀ آن ها بر اجرای کامل احکام شرع یهودی اصرار دارند، اما یهودیت بنیادگرا با سیاست عجین شده و حفظ رژیم اشغالگر قدس و منافع و مصالح آن، در صدر برنامه های بنیادگرایان یهودی قرار دارد؛ در حالی که در میان یهودیان مذهبی و متدین و ارتدوکس، می توان افراد و گروه هایی را پیدا کرد که اساساً کاری به صهیونیست ندارند؛ و حتی بعضی از آنان، مانند گروه مذهبی ارتدوکس «ناتوری کارتا»، با موجودیت صهیونیست مخالفند. این دسته از یهودیان معتقدند که اصولاً تأسیس رژیم اشغالگر قدس مطابق آموزه های تورانی نیست و خداوند هر وقت که بخواهد «ماشح» رهایی بخش را خواهد فرستاد و همو اسرائیل واقعی را تأسیس خواهد کرد.