بنیاد شهید انقلاب اسلامی

نماد نهادی در نظام انقلاب اسلامی ایران، با هدف تأمین نیازهای اقتصادی، بهداشتی و درمانی، فرهنگی، خدماتی و تبلیغاتی خانوادۀ شهدا، اُسرا، مفقودان و جانبازان انقلاب، تأسیس شده در ۱۳۵۸ش با فرمان امام خمینی (ره) و به سرپرستی مهدی کروبی. در خرداد ۱۳۵۹، شورای انقلاب، الحاق بنیاد شهید را به سازمان بهزیستی تصویب کرد، ولی در دی ماه همین سال بنیاد شهید از سازمان بهزیستی جدا شد و به صورت نهادی انقلابی و وابسته به نخست وزیری درآمد که سرپرست آن با پیشنهاد نخست وزیر و تأیید مقام رهبری تعیین می شد. در ۱۳۶۰ «سازمان اموال و املاکِ» بنیاد شهید با حکم دادگاه های انقلاب و زیر نظر سرپرست بنیاد، برای سرپرستی و استفاده از املاک و مستغلات مصادره ای ایجاد شد. این سازمان اجاره و فروش این املاک را به عهده دارد و درآمد آن بخش مهمی از بودجۀ داخلی بنیاد را تأمین می کند. در ۱۳۶۴ «شرکت سرمایه گذاری شاهد» با استفاده از امکانات مالی فرزندان شاهد و به کارگیری پس انداز های آنان به صورت شرکت سهامی خاص تأسیس شد. این شرکت در بخش های تولید، صنعت، بازرگانی، کشاورزی، بازار بورس و سهام فعالیت دارد. در ۱۳۶۷، امور جانبازان از بنیاد شهید جدا و به بنیاد مستضعفان واگذار شد. نیز در همین سال درپی تغییراتی در واحد امور اقتصادی بنیاد شهید، «سازمان اقتصادی بنیاد شهید انقلاب اسلامی» تشکیل شد. این سازمان ادارۀ حدود ۱۸۰ شرکت و کارخانه را در زمینه های صنعتی، تجاری، کشاورزی و ساختمانی به عهده دارد. از دیگر سازمان های اقتصادی وابسته به بنیاد شهید «سازمان اقتصادی کوثر و مجتمع های فرهنگی سیاحتی کوثر» است که در ۱۳۷۲ برای بهره برداری مطلوب و توسعۀ فضاهای فرهنگی، سیاحتی، تفریحی و ورزشی ایجاد شد. این سازمان در بخش اقتصادی، ۱۹۰ شرکت و مؤسسۀ تجاری، صنعتی، تولیدی و فنی را اداره می کند. «سازمان پزشکی شفا» نیز از سازمان های وابسته به بنیاد شهید است که در زمینۀ پزشکی در داخل و خارج از کشور فعالیت دارد. طرح «شاهد» برای رسیدگی به امور فرهنگی فرزندان شهدا با همکاری وزارتخانه های آموزش و پرورش، فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، و درمان و آموزش پزشکی شکل گرفت. همچنین، در بخش آموزش عالی با اختصاص سهمیۀ ویژه در دانشگاه و تأسیس دانشگاه شاهد، تسهیلات لازم برای خانوادۀ شهدا فراهم شد. واحد مسکن بنیاد شهید نیز برای تأمین مسکن خانوادۀ شهدا از طریق تحویل زمین، پرداخت وام و تسهیلات دیگر فعالیت می کند. چاپ و نشر کتاب، مجله های شاهد، کودک و نوجوان، نشریه های علمی تخصصی دانشگاه شاهد، جمع آوری وصایا و آثار ادبی ـ هنری شهدا، و تأسیس موزۀ شهدا از دیگر فعالیت های بنیاد شهید است. واحد امور بین الملل و روابط عمومی بنیاد شهید نیز برای همکاری با دفاتر نمایندگی نهضت های آزادی بخش اسلامی در داخل کشور تشکیل شده است. در ۱۳۷۷ اساسنامۀ بنیاد شهید به تصویب مجلس شورای اسلامی و به تأیید شورای نگهبان رسید. طبق این اساسنامه، بنیاد شهید شخصیت حقوقی مستقل دارد و از نهادهای عمومی غیر دولتی، زیر نظرِ رئیس جمهور و نظارت مقام رهبری است. رئیس بنیاد بالاترین مقام اجرایی نهاد است که با پیشنهاد رئیس جمهور و تأیید رهبر، به مدت چهار سال منصوب می شود. وظیفۀ رئیس بنیاد تدوین خط مشی و آیین نامه، و انجام امور مالی، اداری و فرهنگی است.