بنچاق

بُنْچاق
(یا: بُنْچِه) واژه ای ترکی، نوعی سند حقوقی. اصطلاحاً به قباله های قدیمی مالکیت ملک اطلاق می شود و به موجب آن معامله ای رسمی صورت می گیرد و نشان دهندۀ انجام معامله است. امروزه، در خرید و فروش ملک، قباله و اسناد جدید از روی آن تنظیم می گردد. در قدیم به سجلات علما و مجتهدان محل، قبوض مالیات و عوارض نقل و انتقال نامه ها، و حتی فرمان های حکام و پادشاهان، که دلالت بر مالکیت فرد بر ملکی داشت، نیز بنچاق می گفتند. در نگارش بنچاق، در سمت راست، حاشیه ای برای توضیحات و امضای شهود در نظر گرفته می شد و پایان هر سطر، در سمت چپ، نوشته ها به طرف بالا متمایل بود و حاشیه ای نداشت تا جایی برای اضافه کردن کلمه یا کلماتی باقی نماند. بنچاق ها متعلق به دورۀ پیش از تأسیس دفاتر رسمی ثبت اسناد و بیشترین نمونۀ آن ها متعلق به دورۀ قاجار است. قدیم ترین بنچاق یافته شده به زبان های ایرانی، بنچاق اورامان است شامل سه سند مربوط به فروش دو تاکستان که بر روی پوست آهو نوشته شده و در اورامان کردستان پیدا شده و اکنون در موزۀ بریتانیا محفوظ است. دو سند از این بنچاق به زبان و خط یونانی و یکی به زبان و خط پارتی با تاریخ اشکانی متعلق به حدود قرن ۱م است. امروزه بنچاق ها علاوه بر اعتبار حقوقی، از منابع مهم مطالعات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی به شمار می روند.