بلینوس الحکیم

[ویکی نور] آپولونیوسِ تیانائی (4ق م-97م)، حکیم و طبیعی دان یونانی بود. نام وی در منابع عربی بیشتر به صورت بَلینوس، یا بَلیناس و نیز به صورت های اَبولوس، اَبْلوس، اَبلّونیوس، آبلوس و بَلونیوس آمده و به عناوین الحکیم و صاحب الطّلسمات نیز شناخته شده است. وی در تیانا (واقع در بخش میانی آسیای صغیر) زاده شد. نخست به مکتب فیثاغورس گرایش داشت. پس از آموزش های نخستین، به آسیای صغیر رفت و همه جا به بحث و مناقشه درباره رازهای طبیعت و حقایق ادیان پرداخت. در حدود 50 سالگی به بابِل رفت و از دانشمندان آن جا برخی رموز پزشکی را فراگرفت. سپس به هند رفت و آن جا نیز دانش های تازه ای آموخت. چون به یونان بازگشت، مدتی در شهرهای گوناگون به درمان بیماران پرداخت و به علت برخورداری از معلومات تازه اش که در آن محیط ناشناخته بود، پایگاهی والا یافت، اما در آتن او را جادوگر شمردند و او مدتی به همین اتهام در رُم زندانی بود. از آن پس روزگاری به جهانگردی گذراند و سرانجام به اسکندریه رفت. در دوران حکومت وِسْپازیان (69-79م) و پسرش تیتوس (79-81م) به آسودگی و احترام زیست، اما در عصر دومیتیان (81-96م) کوشید مردم شهرهای یونان را بر امپراتور بشوراند و از این رو باز به زندان افتاد، گرچه مدت درازی در زندان نماند. محل وفات وی معلوم نیست.
شهرت آپولونیوس به سبب آثار بسیار مهمی است که به او نسبت داده می شود. ظاهراً مدت کوتاهی پس از مرگ وی، شهرتش بسیار فزونی یافته و از همین رو، آثار مهم دانشمندان دیگری را از آنِ وی شمرده اند. برخی از این آثار، به دلایل روشن، در سده های پس از عصر وی نوشته شده است، مانند برخی از نوشته های فیلوسترات (170-240م) مؤلف شرح حال آپولونیوس. اصل یونانی همه این آثار از میان رفته، اما ترجمه عربی برخی از آن ها، چه به صورت رساله های کامل یا بخش هایی از رساله ها و چه به شکل نقل قول در کتاب های دیگران، به جای مانده است. این نوشته ها که به علت یاد شده، در منابع اروپایی نیز به نام های عربی شهرت دارد، در سده های نخستینِ تاریخ اسلام توسط دانشمندان مسلمان مورد استفاده بوده و نظریات مطرح شده در آن ها، در میان این دانشمندان طرفداران بسیاری داشته است. از جمله جابر بن حیان از این نظریات در شیمی و کیهان شناخت و احکام نجوم بهره برده است. جابر از «هواداران مسلمان آپولونیوس» سخن می گوید. برخی از پژوهشگران اروپایی در نتیجه دریافت نادرست از عبارات جابر بن حیان، بسیاری از نظرهای این دانشمند مسلمان را نیز به خطا به آپولونیوس نسبت داده اند.
مشهورترین آثار منسوب به آپولونیوس از این قرار است:
دایرة المعارف بزرگ اسلامی،زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، چاپ دوم، 1374، تهران، ج1، ص84، محمدعلی مولوی.