بلوچی رخشانی یا بلوچی غربی از گویش های پرتکلم زبان بلوچی است. این گویش دارای چندین لهجهٔ مهم می باشد و توسط بلوچ های ساکن پاکستان، ایران و افغانستان و ترکمنستان گویش می شود. وبگاه گلاتولوگ این گویش را زیرمجموعهٔ بلوچی غربی طبقه بندی کرده است.
... [مشاهده متن کامل]
یکی از زیر لهجه های رخشانی، لهجه سرحدی است که این زیر لهجه بیشتر از زبان فارسی متأثر است و در آن واژه ها، ترکیبات و حتی ساختمان دستوری زبان فارسی بیشتر دیده می شود؛ یعنی واژه هایی از فارسی جدید را پس از تغییرات آوایی و همچنین تعدادی از ساخت های دستوری فارسی را در این لهجه مورد استفاده قرار داده اند. برای مثال واژه هایی از فارسی را که به «های غیر ملفوظ» ختم گردیده اند پس از تبدیل «ه» به «گ» در نظر گرفته و «ه» را به «گ» تبدیل کرده و در زیر لهجه سرحدی به کار می برند، مانند:واژه «بیگانه» که در زیر لهجه سرحدی تبدیل شده است به ( بیگانگ ) و دیگر مثال ها. بلوچی سرحدّی شامل مصدر، وجه وصفی ( اسم فاعل و اسم مفعول ) و اسم مصدر است، که همه از ستاک فعل و پسوندهای خاصی ساخته می شوند.
رخشانی شمالی یا افغانی شباهت هایی با رخشانی سرحدی دارد و رخشانی ترکمنستانی هم از بلوچی رخشانی افغانی سرچشمه گرفته است. تفاوت رخشانی شمالی با رخشانی سرحدی این است که: در زمان ماضی نقلی حرف «گ» از رخشانی شمال حذف شده است اما همچنان در سرحدی پابرجا است؛ مثال:
رخشانی شمالی یا افغانی در نیمروز، زرنج، خاشرود، ګنگ، ولایت فراه، ولایت هلمند، ولایت قندهار و دیگر مناطق افغانستان تکلم می شود.
بلوچ های ترکمنستان به گویشی از زبان بلوچی سخن می گویند که به لهجهٔ بلوچی های افغانستان بسیار نزدیک است. گویش بلوچ های ترکمنستان متعلق به لهجهٔ رخشانی یکی لهجه های زبان بلوچی است. البته گویش بلوچی ترکمنستان تعدادی ویژگی های آوایی و گرامری خاص خود را نیز داراست. پروفسور ایوان آی زاروبین از پیشگامان مطالعات بلوچی در روسیه بود. او گروهی از جوانان مستعد ترکمنستان را بمنظور پیشبرد تحقیقات خود در سن پترزبورگ تعیین نمود.
در این گویش هیچگونه واژهٔ حلقی وجود ندارد. حالت اخباری افعال در زبان بلوچی یک سیستم غنی از حالات زمانی افعال را به وجود آورده است که معنایی مشترک و معین دارند ( یعنی تأکید بر عملگرایی واقعی در زمان حال، گذشته و آینده ) . البته تفسیر این افعال ممکن است در شرایط عرف، زمان و مکان یا مفرد و جمع بودن آن ها متفاوت باشد. تعدادی از این «زمان های فعل» در گویش های متعدد بلوچی متفاوت است. ساده ترین سیستم زمان های افعال ( با تعداد کمتری از اشکال ابداعی ) را می توان در گویش بلوچی ترکمنستان یافت. در این گویش تنها پنج «زمان فعل» وجود دارد.
... [مشاهده متن کامل]
یکی از زیر لهجه های رخشانی، لهجه سرحدی است که این زیر لهجه بیشتر از زبان فارسی متأثر است و در آن واژه ها، ترکیبات و حتی ساختمان دستوری زبان فارسی بیشتر دیده می شود؛ یعنی واژه هایی از فارسی جدید را پس از تغییرات آوایی و همچنین تعدادی از ساخت های دستوری فارسی را در این لهجه مورد استفاده قرار داده اند. برای مثال واژه هایی از فارسی را که به «های غیر ملفوظ» ختم گردیده اند پس از تبدیل «ه» به «گ» در نظر گرفته و «ه» را به «گ» تبدیل کرده و در زیر لهجه سرحدی به کار می برند، مانند:واژه «بیگانه» که در زیر لهجه سرحدی تبدیل شده است به ( بیگانگ ) و دیگر مثال ها. بلوچی سرحدّی شامل مصدر، وجه وصفی ( اسم فاعل و اسم مفعول ) و اسم مصدر است، که همه از ستاک فعل و پسوندهای خاصی ساخته می شوند.
رخشانی شمالی یا افغانی شباهت هایی با رخشانی سرحدی دارد و رخشانی ترکمنستانی هم از بلوچی رخشانی افغانی سرچشمه گرفته است. تفاوت رخشانی شمالی با رخشانی سرحدی این است که: در زمان ماضی نقلی حرف «گ» از رخشانی شمال حذف شده است اما همچنان در سرحدی پابرجا است؛ مثال:
رخشانی شمالی یا افغانی در نیمروز، زرنج، خاشرود، ګنگ، ولایت فراه، ولایت هلمند، ولایت قندهار و دیگر مناطق افغانستان تکلم می شود.
بلوچ های ترکمنستان به گویشی از زبان بلوچی سخن می گویند که به لهجهٔ بلوچی های افغانستان بسیار نزدیک است. گویش بلوچ های ترکمنستان متعلق به لهجهٔ رخشانی یکی لهجه های زبان بلوچی است. البته گویش بلوچی ترکمنستان تعدادی ویژگی های آوایی و گرامری خاص خود را نیز داراست. پروفسور ایوان آی زاروبین از پیشگامان مطالعات بلوچی در روسیه بود. او گروهی از جوانان مستعد ترکمنستان را بمنظور پیشبرد تحقیقات خود در سن پترزبورگ تعیین نمود.
در این گویش هیچگونه واژهٔ حلقی وجود ندارد. حالت اخباری افعال در زبان بلوچی یک سیستم غنی از حالات زمانی افعال را به وجود آورده است که معنایی مشترک و معین دارند ( یعنی تأکید بر عملگرایی واقعی در زمان حال، گذشته و آینده ) . البته تفسیر این افعال ممکن است در شرایط عرف، زمان و مکان یا مفرد و جمع بودن آن ها متفاوت باشد. تعدادی از این «زمان های فعل» در گویش های متعدد بلوچی متفاوت است. ساده ترین سیستم زمان های افعال ( با تعداد کمتری از اشکال ابداعی ) را می توان در گویش بلوچی ترکمنستان یافت. در این گویش تنها پنج «زمان فعل» وجود دارد.
داداش دیوانه من