[ویکی فقه] بلبل شاه کشمیری، سید شرف الدین عبدالرحمان سهروردی حنفی ترکستانی، عارف و صوفی قرن هشتم بود.
تاریخ ولادت وی معلوم نیست. درباره مشایخ بلبل شاه نظریات متفاوتی وجود دارد: به روایتی شاگرد شیخ شهاب الدین سهروردی و به روایتی شاگرد شاه نعمت الله فارسی (خلیفه ای از طریقه سهروردیه) بوده است؛ اما چون سهروردی در۶۳۲ وفات یافته وبلبل شاه برای دومین بار از کشمیر دیدار کرده است، نمی تواند شاگرد بی واسطه سهروردی باشد. به نوشته صوفی حاجی محیی الدین مسکین در تاریخ کبیر او را شاگرد ملاّ احمد علاّ می داند که در این قول نیز تردید هست. تا این حد مشخص است که وی در طریقه سهروردیه بوده است. ترویج دین اسلام بلبل شاه در زمان فرمانروایی راجه سوهادوه از ترکستان به کشمیر رفت و در آن جا مقیم شد. رِنچَن شاه (رنجن دیو) که قدرت را از راجه سوهادوه گرفت و جانشین وی شد، خود را مدیون بلبل شاه می دانست، زیرا تحت تأثیر صداقت و کرامات معنوی بلبل شاه از مذهب بودا ، که ذهن کنجکاو و ناآرام او را اقناع نمی کرد، به دین اسلام روی آورد. اولین حاکم مسلمان کشمیر در ۷۲۵ به توصیه وی ملقب به سلطان صدرالدین گشت. پس از آن، صدها تن از مردم کشمیر به اسلام گرویدند و او اولین حاکم مسلمان کشمیر محسوب شد. خدمات سلطان صدرالدین در کناره رود جهلم خانقاهی برای بلبل شاه ساخت که اولین خانقاه در کشمیر بوده است و تعدادی دهکده وقف کرد که از درآمد آن ها برای اطعام مسافران و مساکین درلنگری که به لنگر بابا یا لنگر بلبل شاه شهرت یافت استفاده شود. همچنین وی در نزدیکی این محل، مسجدی بنا کرد که اولین مسجد در کشمیر محسوب می شد، اما متأسفانه ویران شده و امروزه، در همان محل مسجد کوچکتری ساخته شده است. بلبل شاه اشعاری در نعت پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه وآله وسلّم به زبان فارسی سروده است. وفات وی در ۷۲۷ درگذشت و در نزدیکی مسجدی که سلطان صدرالدین برای او ساخته بود به خاک سپرده شد. نوادگان از احفاد بلبل شاه، خواجه سناء الله (قرن سیزدهم) معروف به محمدجیو و متخلص به «خراباتی» است که دیوانی معروف به زبان کشمیری، یکصد رساله و کتاب به زبان فارسی، از جمله حق الاسلام یا حقیقت الاسلام در زمینه عرفان و تصوف و نیز خمسه به پیروی از نظامی دارد. فهرست منابع (۱) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ ۱۹۸۹. (۲) حسام الدین راشدی، تذکرة شعرای کشمیر، لاهور ۱۹۶۹ـ۱۹۸۳. (۳) محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّد علی همدانی، باشش رساله ازوی، اسلام آباد ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱. (۴) غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، کانپور ۱۳۳۲/ ۱۹۱۴. (۵) کتابخانه گنج بخش گنجینه نسخه های خطی خواجه سناءالله خراباتی، فهرست نسخه های خطی خواجه سناءالله خراباتی، تألیف محمدحسین تسبیحی، راولپندی ۱۳۵۱ ش. Mohibbul Hasan, Kashmir under the Sult ¤ a ns, Calcutta ۱۹۵۹; G M D Sufi, Islamic culture in Kashmir , New Delhi ۱۹۷۹
تاریخ ولادت وی معلوم نیست. درباره مشایخ بلبل شاه نظریات متفاوتی وجود دارد: به روایتی شاگرد شیخ شهاب الدین سهروردی و به روایتی شاگرد شاه نعمت الله فارسی (خلیفه ای از طریقه سهروردیه) بوده است؛ اما چون سهروردی در۶۳۲ وفات یافته وبلبل شاه برای دومین بار از کشمیر دیدار کرده است، نمی تواند شاگرد بی واسطه سهروردی باشد. به نوشته صوفی حاجی محیی الدین مسکین در تاریخ کبیر او را شاگرد ملاّ احمد علاّ می داند که در این قول نیز تردید هست. تا این حد مشخص است که وی در طریقه سهروردیه بوده است. ترویج دین اسلام بلبل شاه در زمان فرمانروایی راجه سوهادوه از ترکستان به کشمیر رفت و در آن جا مقیم شد. رِنچَن شاه (رنجن دیو) که قدرت را از راجه سوهادوه گرفت و جانشین وی شد، خود را مدیون بلبل شاه می دانست، زیرا تحت تأثیر صداقت و کرامات معنوی بلبل شاه از مذهب بودا ، که ذهن کنجکاو و ناآرام او را اقناع نمی کرد، به دین اسلام روی آورد. اولین حاکم مسلمان کشمیر در ۷۲۵ به توصیه وی ملقب به سلطان صدرالدین گشت. پس از آن، صدها تن از مردم کشمیر به اسلام گرویدند و او اولین حاکم مسلمان کشمیر محسوب شد. خدمات سلطان صدرالدین در کناره رود جهلم خانقاهی برای بلبل شاه ساخت که اولین خانقاه در کشمیر بوده است و تعدادی دهکده وقف کرد که از درآمد آن ها برای اطعام مسافران و مساکین درلنگری که به لنگر بابا یا لنگر بلبل شاه شهرت یافت استفاده شود. همچنین وی در نزدیکی این محل، مسجدی بنا کرد که اولین مسجد در کشمیر محسوب می شد، اما متأسفانه ویران شده و امروزه، در همان محل مسجد کوچکتری ساخته شده است. بلبل شاه اشعاری در نعت پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه وآله وسلّم به زبان فارسی سروده است. وفات وی در ۷۲۷ درگذشت و در نزدیکی مسجدی که سلطان صدرالدین برای او ساخته بود به خاک سپرده شد. نوادگان از احفاد بلبل شاه، خواجه سناء الله (قرن سیزدهم) معروف به محمدجیو و متخلص به «خراباتی» است که دیوانی معروف به زبان کشمیری، یکصد رساله و کتاب به زبان فارسی، از جمله حق الاسلام یا حقیقت الاسلام در زمینه عرفان و تصوف و نیز خمسه به پیروی از نظامی دارد. فهرست منابع (۱) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲ـ۱۴۱۰/۱۹۶۲ـ ۱۹۸۹. (۲) حسام الدین راشدی، تذکرة شعرای کشمیر، لاهور ۱۹۶۹ـ۱۹۸۳. (۳) محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّد علی همدانی، باشش رساله ازوی، اسلام آباد ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱. (۴) غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، کانپور ۱۳۳۲/ ۱۹۱۴. (۵) کتابخانه گنج بخش گنجینه نسخه های خطی خواجه سناءالله خراباتی، فهرست نسخه های خطی خواجه سناءالله خراباتی، تألیف محمدحسین تسبیحی، راولپندی ۱۳۵۱ ش. Mohibbul Hasan, Kashmir under the Sult ¤ a ns, Calcutta ۱۹۵۹; G M D Sufi, Islamic culture in Kashmir , New Delhi ۱۹۷۹