بلاروس

بِلاروس (Belarus)
کتابخانه ملی بِلاروس
موقعیت. جمهوری بلاروس یا روسیۀ سفید در اروپای شرقی و در غرب کشور روسیه جا دارد. کشورهای لاتویا (لِتونی) از شمال، روسیه از شمال شرقی و شرق، اوکراین از جنوب، و لهستان و لیتوانی از غرب آن را در میان گرفته اند. مساحت این کشور ۲۰۷,۶۰۰ کیلومتر مربع است و شهر مینسک پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. سرزمین بلاروس که از هر سو در خشکی محصور است، جلگۀ وسیع و ناهمواری است که رشته ارتفاعات نه چندان بلند بلاروس که از شمال شرقی به سوی جنوب غربی کشیده شده، نواحی مرکزی را با ارتفاع حداکثر ۳۴۶ متر (تپۀ دزیرژینسکایا) دربر گرفته اند. بخش شمالی ارتفاعات مزبور از جنگل پوشیده شده و دریاچه های متعددی چون دریاچۀ ناروچ و تپه ماهورهایی چند مانند فرابومهای مینسک و اوشمیانی و نیز فروبومهای پولوتسک و نیومان (نمان) آن را فرا گرفته اند. بخش غربی ارتفاعات مزبور به نواحی کشاورزی بلاروس و جنگل های سرو و کاج منتهی می شود. نواحی شرقی این کشور را جلگۀ نسبتاً مرتفعی تشکیل داده است که رودخانۀ دنیپر و ریزابه های متعددش آن را مشروب می کنند و ماندابهای پریپت یا پولسیه و نیز فروبوم دنیاپرو (دنیپر) نواحی جنوبی آن را تشکیل داده اند. رودخانۀ دنیپر، که در بلاروس به دنیاپرو موسوم است و بزرگ ترین رود این کشور محسوب می شود، سراسر نواحی شرقی آن را از شمال به جنوب طی می کند و رودهای پریپیات، بِرِزینا، سوش، و دروت ریزابه های آن را تشکیل می دهند. رودخانه های دوینای غربی و نیومان (نمان) نیز نواحی شمالی و ارتفاعات مرکزی و بخش غربی کشور را مشروب می سازد. بلاروس از شش استان تشکیل شده و شهرهای مهم آن عبارت اند از مینسک، برست، هومل، خرودنا، ماهیلیوو، و ویتبسک. اقلیم بلاروس قاره ای معتدل مایل به سرد با رطوبت فراوان است. میانگین بارندگی آن بین ۵۵۰ تا ۷۰۰ میلی متر متغیر است و به طور متوسط هر دو روز یک بار باران یا برف می بارد. میانگین دمای آن در دی ماه ۶ـ درجۀ سانتی گراد، و در تیرماه ۱۸ درجۀ سانتی گراد است. پایین ترین دمای ثبت شده در این کشور ۴۰ـ درجۀ سانتی گراد است که به نواحی شمالی تعلق دارد. باتلاق ها و مانداب های فراوان مملو از زغال تورب حدود ۲۵ درصد از خاک این کشور را فرا گرفته و خاک های پردزول، خاک اسیدی همراه با اکسید آهن، تقریباً ۷۰ درصد از کشور را تشکیل داده است. نواحی جنگلی آن وسیع و در قطعات پراکنده است و درختان آن عمدتاً از نوع مخروطی (کاج و سرو) است و برخی از نواحی جنگلی نیز به پارک ملی حفاظت شده اختصاص یافته است. حیات وحش این سرزمین عبارت است از بیش از ۷۰ گونه پستاندار مانند گاومیش وحشی، آهو، روباه، گراز، گرگ، سنجاب و انواع پرنده از قبیل کبوتر، قرقی، قرقاول، سهره، دارکوب، و خزندگانی چون مارهای جنگلی و نیز مینک و سمور آبی.
اقتصاد. پایه های سنتی اقتصاد بلاروس بر کشاورزی استوار است که آن نیز مرهون اقلیم مناسب و خاک مرغوب آن است. غلات، جوی دوسر، چاودار، سیب زمینی، چغندرقند، گوشت، و لبنیات از فرآورده های کشاورزی و دامی این کشور است که عمدتاً به مصرف داخلی می رسند. جنگل داری و تولید پوست های قیمتی هنوز مانند گذشته نقش مهمی در اقتصاد کشور مذکور دارند و از منابع درآمدزای آن محسوب می شوند. وجود منابع زغال، نفت، پتاس، سنگ آهک و کانی های فلزی و نمک در این کشور به ترقی صنعت آن کمک کرده و در حال حاضر تولید ماشین آلات سنگین، ابزارآلات، وسایل منزل، منسوجات و پوشاک، تلویزیون و وسایل الکتریکی و الکترونیکی، پوست های گران بها، مواد غذایی، ابریشم مصنوعی، و خودرو بخشی از فعالیت های صنعتی آن را تشکیل می دهند. بلاروس از نظر سوخت خودکفاست و بیشتر نیروگاه های آن با سوخت فسیلی کار می کنند. تولید نیروی الکتریسیتۀ این کشور حدود ۲۲ میلیارد کیلووات ساعت است و مصرف سرانۀ آن به ۲,۷۶۲ کیلووات ساعت بالغ می شود. مساحت جنگل های بلاروس ۷۴هزار کیلومتر مربع (۳۵.۵ درصد از مساحت این کشور) است و تولید چوب و الوار آن به ۱۷.۸ میلیون متر مکعب می رسد. نفت، گاز طبیعی، آهن، و زغال مهم ترین اقلام وارداتی، و ماشین آلات، تجهیزات حمل و نقل، الیاف مصنوعی، و سوخت موتورهای دیزلی اقلام صادراتی آن را تشکیل می دهند.
حکومت و سیاست. نوع حکومت بلاروس جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون گذاری است. مجلس نمایندگان آن متشکل از ۱۱۰ عضو منتخب مردم است و شورای جمهوری آن ۶۴ عضو دارد که هشت تن از اعضای آن را رئیس جمهور منصوب می کند. رئیس جمهور بلاروس را مردم برای پنج سال، و حداکثر برای دو دوره برمی گزینند و نخست وزیر را او منصوب می کند.
مردم و تاریخ. جمعیت بلاروس حدود۹,۴۶۹,۰۰۰نفر (۲۰۱۱)است و تراکم نسبی آن به۴۵.۶ نفر در کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۰.۵- درصد است و بلاروس ها ۷۸ درصد از جمعیت آن را تشکیل می دهند. ۵۱ درصد از مردم آن بی دین اند و۶۹.۳ درصدشان در شهرها زندگی می کنند. بلاروسی و روسی ، زبان های رسمی آنان است. میانگین امید به زندگی در بلاروس ۶۹ سال است و۹۹.۵ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. سرزمین بلاروس را در قرن ۶م اسلاوهای شرقی مسکونی کردند و بعدها تحت نظارت امیر نشین کیِف قرار گرفت. در قرن ۱۳م به مهین دوک نشین لیتوانی پیوست و در ۱۵۶۹ به تصرف لهستان درآمد. این سرزمین در قرن ۱۸ تحت الحمایۀ روسیه شد و در زمان تزارها به منطقۀ یهودی نشین روسیه تبدیل گردید و ساکنان آن از بسیاری از حقوق اجتماعی و سیاسی محروم شدند. بلاروس در جنگ جهانی اول کاملاً ویران شد و پس از جنگ بخشی از آن به تصرف لهستان درآمد. با آغاز جنگ جهانی دوم اتحاد جماهیر شوروی بخش متصرفی لهستان را اشغال کرد، اما این بخش در حین جنگ به تصرف آلمان درآمد و به ویرانۀ وسیعی تبدیل شد و بیشتر یهودیان ساکن آن قتل عام شدند؛ در خلال این رویدادها ۷۵ درصد از نواحی مسکونی و کارخانه های آن کاملاً ویران شد و ارتش سرخ بعد از نبردی خونین بلاروس را از تصرف آلمان درآورد و به این ترتیب آن را به یکی از جمهوری های خودگردان تشکیل دهندۀ اتحاد جماهیر شوروی مبدل کرد. در دوران حکومت استالین، بسیاری از ساکنان آن مشمول تصفیه های خونین استالینی شدند و یا ناپدید گردیدند. با مطرح شدن سیاست درهای باز گورباچف، بلاروس زبان روسی را کنار گذارد و بلاروسی را جانشین آن کرد. در ژوئیۀ ۱۹۹۰ استقلال خود را یک طرفه اعلام داشت و فعالیت های حزب کمونیست بلاروس را به حالت تعلیق درآورد و اتحاد جماهیر شوروی در ۲۵ اوت ۱۹۹۱ استقلال کامل این کشور را به رسمیت شناخت.