بعثرت

[ویکی الکتاب] معنی بُعْثِرَتْ: زیرو رو شد - باطنش ظاهر شد (مؤنث)
معنی بَاسِرَةٌ: عبوس و غمگین - چهره درهم کشیده
ریشه کلمه:
بعثر (۲ بار)

«بُعْثِرَ» از مادّه «بعثرة» (بر وزن منقبة) در اصل، به معنای زیر و رو کردن و بیرون آوردن و استخراج نمودن است; و از آنجا که به هنگام احیای مردگان، قبرها زیر و رو می شود و آنچه در درون آنها است ظاهر می گردد، این تعبیر در سوره «عادیات» در مورد رستاخیز به کار رفته است. «راغب» در «مفردات» بعید نمی شمرد که این واژه مرکب از دو واژه «بعث» و «اثیرت» بوده باشد; و لذا معنای هر دو را در خود جمع کرده و در نتیجه به معنای زیر و رو و پراکنده شدن آمده است (نظیر «بسمله» که از «بسم» و «اللّه» گرفته شده).
باز شدن. آشکار شدن. آنگاه که قبرها گشوده شود. راغب بنا به قولی احتمال می‏دهد که این کلمه مرکّب باشد از بُعِثَ و اُثیرَ (هر دو به صیغه مجهول) یعنی برانگیخته و پراکنده شد. مجمع البیان مطلق زیر و رو شدن نقل می‏کند. آیا نمی‏دانید آن وقت را که آنچه در قبرهاست آشکار شود. جوهری گوید: «یقال بذعْثِرَت السیئی... اذا ایْتَخْرَجَتَه وَ کَشَفَته» ابن اثیر در نهایه آورده: «تَبَعْثَرَتْ نَفْسی: جاشت و انقلبت». بنابراین باید گفت مراد از آیه فوق ظاهر شدن و خارج شدن آنچه در قبرهاست و اکنون چیزی جز خاک در قبرها نیست و هر قدر آنها را زیرو رو کنیم چیزی جز خاک ظاهر نخواهد شد ولی آنگاه که سلّولهای خشکیده شروع به فعالیّت کرده و مبدّل به اجساد شدند معلوم می‏شود در این قبور چیزهای بسیاری بوده است. و آیه اول ظاهراً به معنی باز شدن است. به مضمون آیه و آیه بشر در نهان خانه قبور زنده شده و از نو بر خواهد خاست مانند کرم خاکی که در زیر خاک بوجود می‏آید .بنابراین نمی‏شود گفت: مراد از «بعثر» بیرون ریختن خاکهاست. قبر به معنی نهان خانه است و معنی آیه «اذا بُعثِرَ ما فی الْقُبور» این می‏شود: آنگاه آنچه در نهان خانه‏هاست ظاهر و آشکار گردد، همانطور که برق در میان ابرها و شیر در میان خون گاو و عسل در گلها نهان است همچنین مردگان در نهان خانه عالم نهان اند و روز قیامت آشکار خواهند شد. احتیاج نداریم که بگوئیم مراد از قبور، قبور معمولی اند بلکه اگر مخفی گاه مطلق بگیریم کافی است. در خاتمه باید گفت: در این دو آیه هر چه بیشتر دقّت شود به جاست.