بشر بن معتمر ابوسهل

دانشنامه آزاد فارسی

بِشْر بن مُعتَمِر، ابوسهل ( ـ بغداد ۲۱۰ق)
از فقها و متکلمین معتزله و رئیس شاخۀ بشریه. شاعر و ادیب نیز بود. نزد استادان مکتب اعتزال به تحصیل اصول و عقاید کلامی پرداخت. هارون الرشید وی را به اتهام رافضی بودن به زندان انداخت و او شعری در ردّ اتهام خویش سرود و از زندان آزاد شد. در علوم بلاغی، خطابه و صنایع لفظی استاد بود و مردم را با اشعاری ساده که عقاید کلامی اش را بیان می کرد به خود جذب می کرد. بِشر به دلیل داشتن آرای متفاوت و خاص از دیگر معتزله، مشهور بود. از آرای خاص او می توان از تأکید بر مسئولیت انسان بر افعالش و آزادی اراده و اختیار، نظریۀ تولید یا تولد، نظریۀ لطف، ارادۀ الهی مبنی بر صفت ذات و صفت فعل، توبه، عذاب اطفال، خواطر دوگانۀ انسانی و صلاح بندگان نام برد. او معتقد بود خداوند بعد از اتمام عمل نیک یا شرّ، بنده اش را دوست یا دشمن می دارد و پیش یا در حین عمل پاداش یا کیفری برای آن نیست، برخلاف برخی معتزله که اعتقاد دارند خداوند بنده اش را به جهت عملش دوست یا دشمن نمی داند بلکه به جهت علم خود پیش از وقوع فعل چنین می کند. از آثار اوست: رد بر ابوالهذیل علاف؛ رد بر ابراهیم بن سیار نظام؛ رد بر ابراهیم اصمّ؛ رد بر ضرار بن عمرو؛ رد بر هشام بن حکم؛ کتاب التوحید؛ العدل و المنزلة بین المنزلتین؛ اجتهادالرأی؛ حدوث الاشیاء. او کلیله و دمنه را نیز به نظم درآورده است.

پیشنهاد کاربران

بپرس