بشار بن برد

بَشّار بن بُرد (ح ۹۵ـ ح ۱۶۷ق)
(مکنّی به ابومعاذ و ملقب به مرعث) شاعر، خطیب و ادیب ایرانی تبار عرب. از شاعران معروف دورۀ امویان و اوایل عهد عباسیان، و اصلش از طخارستان بود. اعراب نیای او را به اسارت به عراق بردند. در حوالی بصره، نابینا به دنیا آمد و پدرش از موالی قبیلۀ عُقَیل بود. بشار خود را بازماندۀ ساسانیان می دانست و بدان می بالید. شعری که در وصف آتش سرود برای او شهرت شعوبی، زندیق، کافر و زردشتی بودن در پی آورد. با ادیبانی چون ابوعمرو بن العلاء، ابوعبیده و اصمعی مراوده داشت، اما رجال دین، مانند مالک بن دینار و حسن بصری و معتزلیانی همچون واصل بن عطا، با او دشمنی داشتند. بشار در قصیده و غزل استاد بود، اما تندخوی و ترش روی و تلخ گوی بود و دیگران از زبان بُرنده و هجو گزنده اش بیم داشتند. در نطق و نثر نیز کم نظیر و، با همۀ زشت رویی، محبوب زنان و بزرگان دولت بود. بسیاری از ناقدان عرب، بشار را نخستین شاعر نوآور و از پیش گامان بدیع می شمارند. در شعرهای فخر او احساسات شعوبی، ستایش شکوه نیاکان ایرانی و خوارداشتن اعراب نمایان است. بشار در نسل های بعدی شاعران عرب تأثیر گذاشت و پس از او روی آوردن به بدیع در میان شعرا رواج گرفت. سرانجام، با دسیسۀ دشمنان مغضوب مهدی خلیفۀ عباسی شد، به تهمت الحاد به زندان افتاد، و با شکنجه به قتل رسید. پیکرش را در کیسه دوختند و به دجله انداختند.