بسد
/bossad/
لغت نامه دهخدا
بسد. [ ب ُ / ب ِ س س َ ] ( اِ ) بسذ. وسد. مرجان را گویند و آن را حجر شجری نیز خوانند. ( برهان ). معرب بُسَد، مرجان. ( انجمن آرا ) ( ذخیره ) ( فرهنگ خطی ). مرجان که به هندی آن را مونگا گویند. ( غیاث ). آن را کامه نیز گویند. به تازیش مرجان و به هندی بیوالی نامند. ( از شرفنامه منیری ). مرجان. ( ناظم الاطباء ). قورَل. قورالیون. مهره سرخ مرجان. بیرونی در کتاب الجماهر گوید: حجر شجری ، ریشه اش را مرجان و شاخه هایش را بسد گویند. ( از لکلرک درشرح حال بیرونی کتاب چهارم ص 486 س 11 ) رجوع به بِستام شود. مرجان باشد و آن را کامه نیز خوانند و منبت آن قعر دریاست رسنی افکنند و برکشند چون باد بر آن وزد و آفتاب بر آن تابد سرخ گردد. کذا فی عجایب البلدان. ( از فرهنگ سروری ). || بیخ مرجان را گفته اند که اصل مرجان باشد. و گویند منبت آن قعر دریاست ریسمانی بر آن بندند و برکنند چون باد بر آن وزد و آفتاب بر آن تابد سخت و سرخ گردد، و آن برزخ میان نبات و جماد چنانکه نخل خرما میان نبات و حیوان ، و بوزینه میان انسان و حیوان و انسان میان خلق و رحمان. گویند اگر بر گردن مصروع بندند نافع باشد. و همچنین اگر بر گردن صاحب نقرس بندند. ( برهان ) ( از انجمن آرا ) ( آنندراج ). بیخ مرجان. ( ناظم الاطباء ). قزوال معرب قزول النون یونانیست و به رومی قولوریون و بلغتی قوالن و به عربی ناشف نامند.
ماهیت آن : آنچه مشهور است که بیخ مرجانست اصلی ندارد بلکه سنگی است سرخ پر سوراخ مانند خانه زنبور ولیکن سوراخهای این از آن باریک تر و صلب و در سواحل دریای عمان و یمن و فارس و مالدیب و غیرها در زیر آب تکون می یابد و صاحب شفاءالاسقام نوشته که گفته اند آن نبات بحری است و در جوف دریا میروید و چون از دریا برآورند و هوا بدان برسد سخت و صلب میگردد و نوشته که مستعمل در دواالمسک بسد است زیرا که خوب نرم ساییده میشود و ته نشین ظرف نمیگردد و بخلاف مرجان و آن سفید و سیاه نیز میباشد سیاه آن صلب تر و سفید آن رخوتر ازسرخ آنست و بهترین آن سرخ صلب شفاف بی رمل است. ( فهرست مخزن الادویه ). و رجوع به مخزن الادویه صص 138 - 149 شود. به رومی او را قولویون گویند و بعضی قولن گویند و صاحب التهذیب گفته که چنین آورده اند که بسد و مرجان نوعیست از جواهر معدنی و لون او سرخست و پریان او را در دریا اندازند و دیسقوریدوس گوید آن درختیست که در آب دریا رسته شود و چون غواصان او را برکشند و هوا او را دریابد جرم او صلب شود و محکم گردد و نیکوترین وی آن بود که بغایت سرخ بود و ساق او راست بود و زود در هم شکسته شود. یونس گوید: یکنوع او سرخست و نوع دیگر سیاه و ابومعاذاز دمشقی روایت کند که درخت مرجان را بسد خوانند و این قول در سترست به نزدیک اطبا و صیادنه و اهل لغت گویند: مرجان مروارید خرد را گویند بسد در اصل وی بوده است و عرب او را معرب کرده است. و نوعی از ورا خروهک گویند و رازی در جامعخود آورده است که درخت بسد بزرگ باشد و منبت او دریا بود و در بعضی مواضع که باد کشتی را بروزند کشتی خرد بشکند و قول او دال است بر آنکه جسم او قبل از ملاقات هوا صلب و محکم بود. ( ترجمه صیدنه ابوریحان بیرونی نسخه خطی کتابخانه لغت نامه ). مؤلف نزهةالقلوب آن را از نوع اوسط احجار دانسته است. ( نزهةالقلوب چ 1331 هَ. ق. لیدن ص 205 ) رجوع به فهرست مخزن الادویه ص 139، و ابن بیطار متن عربی ص 93 و ترجمه فرانسوی ص 223، نخبةالدهر ص 73، الجماهر بیرونی ص 137، 164، 189،تذکره داود ضریر انطاکی ص 77، المعرب جوالیقی ص 329س 9، دزی ج 1 ص 83، شعوری ج 1 ورق 212 شود. این کلمه در بعضی از اشعار به تخفیف هم آمده است : بیشتر بخوانید ...
فرهنگ فارسی
( اسم ) مرجان حجر شجری .
یا بسذ یا وسد مرجان را گویند و آنرا حجر شجری نیز خوانند معرب مرجان مرجان که بهندی آنرا مونگا گویند بتازیش مرجان و به هندی بیوالی نامند .
فرهنگ معین
(بُ ) ( اِ. ) گلزار، بُست .
فرهنگ عمید
واژه نامه بختیاریکا
جدول کلمات
مترادف ها
مرجان، بسد
فارسی به عربی
پیشنهاد کاربران
نام نوعی جواهر
سنگ سپید رنگ - مهره ی تزئینی لباس های زنان بختیاری
گاهی از این مهره برای گرفتن فال ( تفال ) استفاده می شده
سنگ سپید رنگ و براق - ( دندان های بِسِد گون )
بختیاری: خوت گلی تیات گلِن حرسات گلاوِن دنونات چی "بِسِد" و لولت عناوِن
دُدَرِ لچک ریالی
گاهی از این مهره برای گرفتن فال ( تفال ) استفاده می شده
سنگ سپید رنگ و براق - ( دندان های بِسِد گون )
بختیاری: خوت گلی تیات گلِن حرسات گلاوِن دنونات چی "بِسِد" و لولت عناوِن
دُدَرِ لچک ریالی