برهان ان

[ویکی فقه] برهان ان یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای استدلال از معلول به علت، یا از چیزی به ملازم آن چیز است.
برهان به حسب ویژگی حدوسط در آن بر دو قسم است: برهان انّ و برهان لم ّ. عمده در حصول نتیجه قیاس حدوسط است، زیرا حدوسط در هر قیاسی علت حکم (تصدیق ذهنی) به ثبوت اکبر برای اصغر است (چه در خارج نیز علت وجود اکبر برای اصغر باشد و چه نباشد)، از این رو حدوسط را واسطه در اثبات یا همان واسطه در تصدیق و ثبوت ذهنی اکبر برای اصغر می گویند.
برهان انی
هرگاه حدوسط در برهانی فقط علت تصدیق ذهنی به ثبوت اکبر برای اصغر باشد (نه علت وجود خارجی اکبر برای اصغر) آن برهان را «برهان انّ» نامند. اِنّیّت، مصدر صناعی است (مثل لمّیّت) که از کلمه «انّ» گرفته شده است و برثبوت و وجود دلالت دارد. این برهان به این دلیل، «انّی» نامیده می شود که وجود حکم را ثابت می کند و علت خارجی شناخته نمی شود.
برهان لمی
در «برهان لمّ» حدوسط هم علت ذهنی ثبوت اکبر برای اصغر است و هم علت خارجی آن؛ به بیان دیگر، حدوسط هم واسطه در اثبات (علت تصدیق یا علت ذهنی) اکبر برای اصغر و هم واسطه در ثبوت (علت وجود یا علت خارجی) اکبر برای اصغر است. با توجه به نکته فوق، برهان انّ، برهانی است که حدوسط در آن فقط واسطه در اثبات باشد؛ یعنی واسطه، فقط علت ذهنی باشد نه علت خارجی و علت وجود در خارج.
اقسام برهان انی
...

[ویکی الکتاب] معنی بُرْهَانَانِ: دو دلیل - دو حجّت
ریشه کلمه:
بره (۸ بار)
برهن (۸ بار)