بَرَنی، سیّدضیاءُالدین (هند ح ۶۸۴ـ پس از ۷۵۸ق)
مورخ و نویسندۀ مسلمان هندی. در خانواده ای اشرافی، از دولتمردان بانفوذ و قدرتمند حکومت دهلی در شهر بَرَن (بلند شهر فعلی) زاده شد. در کودکی همراه پدرش به دهلی رفت و از استادان گوناگون دانش آموخت. او به دستور پدر به خانقاه شیخ نظام الدین محمد بداؤنی معروف به نظام الدین اولیا در غیاث پور پیوست و سپس در زمرۀ مریدان وی درآمد و دوره ای از زندگی را در این شهر گذراند. آن گاه به دربار محمد تغلق (۷۲۵ـ۷۵۲ق) پیوست و در سلک مشاوران و ندیمان او درآمد. برنی دوست و همنشین شاعران معروف عصر خود، چون امیرخسرو و امیرحسن دهلوی بود. پس از مرگ تغلق، مدتی به زندان افتاد، اما بعد آزاد شد و در غیاث پور سکونت گزید و واپسین سال های زندگانی را در تنگدستی گذراند و پس از مرگ در جوار مزار نظام الدین اولیا به خاک سپرده شد. بیشتر شهرت برنی در روش تاریخ نگاری اوست که تلفیقی از حدیث و تاریخ و مبتنی بر نگرش عقلانی است: تاریخ فیروز شاهی، در تاریخ سلاطین دهلی؛ فتاوای جهانداری، در باب حکومت و رفتار پادشاهان؛ اخبار برمکیان، در تاریخ برمکیان، و ثنای محمدی (نعت محمدی) از آثار اوست.
مورخ و نویسندۀ مسلمان هندی. در خانواده ای اشرافی، از دولتمردان بانفوذ و قدرتمند حکومت دهلی در شهر بَرَن (بلند شهر فعلی) زاده شد. در کودکی همراه پدرش به دهلی رفت و از استادان گوناگون دانش آموخت. او به دستور پدر به خانقاه شیخ نظام الدین محمد بداؤنی معروف به نظام الدین اولیا در غیاث پور پیوست و سپس در زمرۀ مریدان وی درآمد و دوره ای از زندگی را در این شهر گذراند. آن گاه به دربار محمد تغلق (۷۲۵ـ۷۵۲ق) پیوست و در سلک مشاوران و ندیمان او درآمد. برنی دوست و همنشین شاعران معروف عصر خود، چون امیرخسرو و امیرحسن دهلوی بود. پس از مرگ تغلق، مدتی به زندان افتاد، اما بعد آزاد شد و در غیاث پور سکونت گزید و واپسین سال های زندگانی را در تنگدستی گذراند و پس از مرگ در جوار مزار نظام الدین اولیا به خاک سپرده شد. بیشتر شهرت برنی در روش تاریخ نگاری اوست که تلفیقی از حدیث و تاریخ و مبتنی بر نگرش عقلانی است: تاریخ فیروز شاهی، در تاریخ سلاطین دهلی؛ فتاوای جهانداری، در باب حکومت و رفتار پادشاهان؛ اخبار برمکیان، در تاریخ برمکیان، و ثنای محمدی (نعت محمدی) از آثار اوست.