برنامه فضایی وستوک

پروژه وستوک ( به روسی: Восто́к ) ( به معنای شرق ) یکی از پروژه های مهم برنامه فضایی شوروی محسوب می شود که هدف اصلی آن پرتاب یک فضانورد روسی به فضا و بازگردانی سالم آن به سطح زمین بود. بعد از پرتاب نخستین ماهواره جهان اسپوتنیک - ۱ توسط شوروی، دو کشور قدرتمند آمریکا و شوروی مصمم به رقابت فضایی و ثبت نخستین ها در مأموریت های فضایی به نام خود شدند. وستوک رقیب اصلی برنامه فضایی مرکوری آمریکا بود و در نهایت منجر به پرتاب نخستین انسان فضانورد، یوری گاگارین با وستوک - ۱ به سوی فضا شد. این پروژه در مجموع شامل ۱۳ پرتاب فضایی بود که از این میان ۶ عدد از این مأموریت ها سرنشین دار بودند. فضاپیماهای وستوک بر پایه ماهواره جاسوسی روسی موسوم به زنیت و موشک پرتاب این پروژه نیز بر پایه موشک های بالستیک موسوم به R - 7 توسعه یافته بودند. در مجموع از ۳ نوع مختلف فضاپیما شامل 1P، 1K و 3KA در این پروژه استفاده شد.
پس از دریافت اطلاعاتی مبنی بر تصمیم جدی آمریکا برای ارسال نخستین انسان به فضا، شوروی در ژانویه ۱۹۵۹ نخستین اقدامات برای انتخاب فضانوردان وستوک را آغاز کرد. با اصرار دانشمندان قرار بر این بود که فضانوردان حتماً سابقه خدمت مرتبط با نیروی هوایی را داشته باشند. همچنین طبق نظر سرگئی کارالیوف، پدر صنایع فضایی شوروی، فضانوردان حتماً باید مرد و دارای سن بین ۲۵ تا ۳۰ سال بوده، حداکثر قد ۱۷۵ سانتی متر و حداکثر وزن ۷۲ کیلوگرم باشند. در ابتدا ۲۰۰ فضانورد در مصاحبه ها قبول شدند و به مرور زمان تعداد آن ها به ۲۰ و در نهایت به ۶ نفر رسید. شهرک ستاره ها نیز در همین سال ها و در طول آموزش فضانوردان وستوک بنا نهاده شد و حدود ۶۰ سال مشغول به آموزش فضانوردان می باشد.
قبل از پرتاب گاگارین به فضا طی مأموریت وستوک۱، ۷ مأموریت برای حصول اطمینان از کارایی و ایمنی فضاپیما انجام شده بود. این مأموریت ها که با نام های کوربال - اسپوتنیک نیز شناخته می شوند نقش مؤثری در در به ثمر رسیدن پروژه وستوک ایفا نمودند. به دلیل وسعت زیاد شوروی و در نتیجه عدم توانایی در برقراری ارتباط رادیویی با فضانوردان در حین انجام مأموریت، مقامات شوروی اقدام به راه اندازه ۷ آنتن سیار بر روی کشتی و در نقاط مختلف دنیا کردند. در طول مأموریت های کوربال - اسپوتنیک از سگ ها به شکلی مستمر و عملیاتی استفاده شد. در مجموع تعداد ۱۰ عدد سگ به فضا پرتاب شدند که ۴ عدد از آن ها از بین رفتند. مأموریت کوربال - اسپوتنیک ۴ علاوه بر یک سگ و یک مانکن که لباس مخصوص فضانوردی بر تن داشت، تعدادی موش و خوکچه هندی نیز به پرواز درآمدند. با اتمام موفقیت آمیز کوربال - اسپوتنیک ۵ روس ها کاملاً بر ایمنی مأموریت های سرنشین دار پیش رو مطمئن شدند. جیمز اوبرگ تاریخدان مأموریت های فضایی، کوربال - اسپوتنیک ۵ را کلید در پرواز گاگارین برمی شمارد. ماژول فرود کوربال - اسپوتنیک ۵ در یک حراجی در سال ۲۰۱۱ به مبلغ حدود ۲میلیون و ۸۰۰ هزار دلار به فروش رفت. در طی دنیاگیری کروناویروس، کشور روسیه نخستین واکسن خود را برای یادآوری مأموریت کوربال - اسپوتنیک ۵ با نام Sputnik V نام گذاری کرد.