برسم. [ ب َ س َ ] ( اِ ) از کلمه برسمن اوستایی و مشتق از برز بمعنی بالش و نمو. ( از یادداشت بخط مؤلف ). شاخه های بریده درخت است که هریک را در پهلوی تاک و در فارسی تای گویند و باید که از رستنی باشد نه از فلز و از درختی پاکیزه و متأخران گویند از انار باید باشد و مراد از رسم برسم گرفتن که در ایران قدیم بسیار است و دعا خواندن ، اظهارسپاس کردن است نعمتهای خداوند را از نباتات که مایه تغذیه است. شاخه های باریک به درازای یک وجب که از درخت انار ببرند و رسم بریدنش چنین است که اول برسم چین را که کاردی است و دسته او هم آهن است پادپادی کنند، یعنی شست و شو دهند، پس زمزمه نمایند، و زمزمه دعایی را گویند که پارسیان بهی کیش یزدانی در وقت شستن تن و خوردن خوردنی و در جمیع عبادات بر زبان رانند، آنگاه برسم را ببرند همچنین پس از بریدن برسم دان را پادپادی کنند. و اندکی از برسم که چیده اند بلندتر باشد و برسم را درون آن نهند هرگاه که خواهند نسکی از نسکهای زند بخوانند یا عبادت کنند یا تن شویند یا چیزی خورند چند دانه از به رسم بجهت آن کار معین است که از برسمدان بدر آورند و بدست گیرند بجهت خواندن نسک وندیداد سی و پنج عدد در دست گیرند و چون یک بار آن نسک خواندند آن برسمها باطل شوند و برای خواندن نسک یشت بیست و چهار به رسم بدست گیرند و هنگام خوردنی و خوردن پنج برسم بدست گیرند و از شرائط به رسم بدست گرفتن ، پاکیزگی تن و لباس است. ( آنندراج ) ( انجمن آرا ). چیزی است که مغان در وقت پرستش آتش و جز آن بدست گرفته پرستند. ( شرفنامه منیری ) : بدو گفت شاه آنچه داری بیار خورش نیز با برسم آید بکار.
فردوسی.
سر وتن بشوییم برسم بدست چنان چون بود شاه یزدان پرست.
فردوسی ( از شرفنامه منیری ).
ز دستور پاکیزه برسم بجست دو رخ را بآب دو دیده بشست.
فردوسی.
یکی ژند و وست آر با برسمت بگو پاسخ از هرچه وا پرسمت.
فردوسی.
و رجوع به الجماهر ص 67 و فرهنگ ایران باستان ص 271 و یشتها ج 1 ص 32، 160 و 556 و مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات فارسی شود. - باژ و برسم ؛ باژ، دعاهای مختصر که زرتشتیان آهسته بر زبان رانند و برسم دسته های بریده درخت که به هنگام غذا خوردن به دست گیرند و مجموع ، علامت اظهار ستایش بود از نعمتهای خداوند. رجوع به باژ و باژ گرفتن شود.بیشتر بخوانید ...
فرهنگ فارسی
( اسم ) در آیین زردشتی شاخه های برید. درختی که هر یک از آنها را در زبان پهلوی ( تاک ) و ( تای ) گویند . در اوستای موجود سخنی نیست که دال براین باشد شاخه های مزبور را از چه درختی باید تهیه کرد. فقط در یسنای ۲۵ بند ۳ اشاره شده که برسم باید از جنس یعنی رستنیها و گیاهان باشد ولی در کتب متائ خران آمده است که برسم باید از درخت انار چیده شود . رسم برسم گرفتن در ایران بسیار قدیم است و منظور از برسم بدست گرفتن و دعا خواندن همان سپاس بجای آوردن نسبت به تنعم از نباتات است که مای. تغذیه انسان و چهار پا و وسیل. جمال طبیعت است .
فرهنگ معین
(بَ سَ ) [ په . ] ( اِ. ) شاخة بریده ای (انار یا گز ) که مؤبدان زرتشتی به هنگام نیایش در دست می گرفتند.
فرهنگ عمید
شاخه های بریده شدۀ درخت انار، مورد، سرو، و مانندِ آن که موبدان زردشتی هنگام اجرای برخی مراسم مذهبی به دست می گیرند: سر و تن بشوییم و برسم به دست / چنان چون بُوَد مرد یزدان پرست (فردوسی: ۴/۳۱۱ ). &delta، از جمله شرایط برسم به دست گرفتن پاکیزگی تن و لباس است.
دانشنامه آزاد فارسی
بَرسَم (در پهلوی: بَرْسُمْ، در اوستا: بَرِسْمَن، به معنی بالیدن و روییدن) گیاه مقدس مذهبی. دسته ای از شاخه های باریک و بی گره درختی، مانند انار و گز و هوم، که موبدان به هنگام برگزاری آیین دینی به دست می گیرند. هر یک از شاخه های دسته برسم را به زبان پهلوی تاک و زبان فارسی تای می خوانند. تعداد شاخه ها معمولاً سه تا ۳۵ است. برسم را با برسم چین شسته شده ای ، که کاردی با دسته ای آهنین است ، همراه با مراسم دعاخوانی می چینند و آن را در بَرسَمدان پاکی که ظرفی به شکل قلمدان و از جنس طلا، نقره یا مس است، می نهند. برسمدان را ماهروی نیز می خوانند؛ زیرا قسمت بالای آن مانند هلال ماه است . قدیم ترین تصویری که از این مراسم به جا مانده، به روزگار مادها، در گورهای صخره ای قیزقاپان و دکان داود، حدود ۵۰۰پ م برمی گردد. مقصود از گستردن و دردست گرفتن برسم، ستایش از آفرینش گیاهان و رستنی ها بوده است. در روزگار ساسانیان نیز رسم بود که پیش از خوردن غذا، برسم بردست گیرند و زیر لب دعا بخوانند. برسم گستردن در اوستا همچنین اشاره به مراسم قربانی جانوران دارد که گوشت قربانی را روی برسم گسترده بر زمین می نهاده اند.
بَرسَم یا بَرِسمَن عبارت از شاخه های بریده درختی که هر یک از آنها را در زبان پهلوی تاک و به پارسی تای گویند. از اوستا برمی آید که برسم باید از جنس رستنی ها باشد، مانند انار و گز ( درخت ) و هوم. شاخه ها معمولاً با کاردی به نام بَرسَمچین بریده می شود. در فرهنگ های پارسی آمده «برسم شاخه های باریک بی گره باشد به مقدار یک وجب که آن را از درخت هوم ببرند، و آن درختی است شبیه به گز ( درخت ) و اگر هوم نباشد، درخت گز والا درخت انار که با نیایش و باژ و زمزمه و با وسیلهٔ بَرسَمچین می برند. » گاهی در مراسم برسم های فلزی از برنج و نقره به جای گیاه به کار می برند. هر یک از تای های فلزی به بلندی نه بند انگشت و به قطر یک هشتم بند انگشت است. در اوستا شمارهٔ برسم ها از ۳ تا ۳۵ ذکر شده است. دور برسم ها را با بندی که از برگ الیاف خرما بافته اند، می بندند، نظیر کٌشتی و کمربند زرتشتیان، این بند نیز کٌشتی نامیده می شود. ... [مشاهده متن کامل]
مراسم بَرسَم یا مراسم بَرِسمَن مقصود از برسم گرفتن، دعا خواندن و سپاس به جای آوردن، نسبت به تنعم از نباتات است که مایهٔ تغذیهٔ انسان و چهارپا و وسیلهٔ جمال طبیعت است. در مراسم برسم، برسم را در آب زور می گذارند و از رطوبت به آن نیرو می دهند به خوبی یادآور باران و بالیدن رستنی ها و آبیاری محصول و بارآور ساختن زمین است. در قدیم پیش از غذا برسم به دست گرفته، دعا می خوانده اند و سپاس نعمت به جای می آوردند. در بخشهای مختلف اوستا از برسم یاد گردیده است. گذشته از اوستا، به واسطه خبری از استرابون ( ۲۷ قبل از میلاد - ۱۴ پس از میلاد ) ، رسم «برسم گرفتن» نزد ایرانیان برآورد می شود. وی دربارهٔ یک آتشکده در کاپادوکیه ( آسیای صغیر ) می نویسد: «مغان درآنجا آتشی که هرگز خاموش نمی شود را نگهداری کرده و هر روز در آتشکده تقریباً یک ساعت در برابر آتش سرود می خوانند و یک بسته چوب در دست می گیرند و پرده ای تا به چانه آویخته که لب های آنان رامی پوشاند. » احتمالاً مقصود از بستهٔ چوب و پرده همان «برسم» و «پِنام» است.
چو برسم بدید اندر آمد بواژ نه گاه سخن بود و گفتار ژاژ
لذا غذایی که با برسم که یک قلمچه ده سانتی شاخه انار است که هنوز در خراسان به شاخه جوان گیاهان میوه دار تای میگویند مانند تای بیاژ خربزه یا بیاژ هندوانه یا تای تک انگور و انار است و غذایی که موبد با دعا ... [مشاهده متن کامل]
و برسم میخواند برسم میگویند و الان هم کسانی که مقدار غذایی از یک پیر و قطب به عنوان شفا و دعا برای بیمار خود میگیرند به آن باژ برسم میگویند
بَرسَم یا برسمن، شاخه بریده از درختانی چون ، گز ، انار و هوم به اندازه یک وجب شاخه بی گره وده که از کاردی بنام برسمنچین برای بریدنش استفاده می شود. و در مراسم بَرسَم�یا�مراسم بَرِسمَن�مقصود از برسم گرفتن، ... [مشاهده متن کامل]
دعا خواندن و سپاس به جای آوردن، نسبت به تنعم از نباتات است که مایهٔ تغذیهٔ انسان و چهارپا و وسیلهٔ جمال طبیعت است.
واژه برسم از رو بخش بر ( =بالا ) اسم ( هیزم ) ساخته شده است و در کل به معنی چوبی است که سوزانده می شود و آتش آن بسوی بالا ( بسوی اهورامزدا ) بازمیگردد. در آیین هندوان نیز نام خدای آفرینش "برهما" است که از واژه "برسمن" گرفته شده. "برهما" چهار سر دارد به نشانه چهار آخشیگ آب، باد، خاک و آتش که آفریننده این جهان هستند. ... [مشاهده متن کامل]
