برزخ فلسفی

[ویکی فقه] در فلسفه و عرفان اسلامی، برزخ به عالمی گفته شده است که حد واسط بین مجرّدات و مادیات است.
از این عالم با نامهای «عالم مثال» (مشهورترین اسم)، «خیال منفصل»، «خیال مطلق» (در مقابل خیال انسان که متصل و مقیّد است)، «ارض حقیقت»، «اقلیم ثامن»، «هُوَرْقَلیا»، «عالم برازخ»، «ملکوت اسفل»، «اشباح مجرّد»، «صُوَرمعلّقه» (دو تعبیر اخیر از شیخ اشراق است، وی برزخ را در معنای اصطلاحی دیگری هم به کار برده است)، «شهادت مضاف» (تعبیر محقق دوانی) و «خیال عالم» (تعبیر ملا عبدالرزاق کاشی) یاد کرده اند.
وجود برزخ نزولی و صعودی
ابن عربی، که بیش از دیگران به بحث برزخ پرداخته است، از وجود «برزخ نزولی» (در «قوس نزولی» وجود) و «برزخ صعودی» (در «قوس صعودی» وجود) سخن گفته و آن دو را بترتیب «غیب امکانی» و «غیب محالی» نامیده است. این نکته در بیانات شیخ اشراق مطرح نشده است.

برزخ نزولی
شارحان ابن عربی و سپس ملاصدرا و پیروان او، این دو برزخ را چنین تبیین کرده اند: برزخ نزولی، که قیام صدوری به عالم عقول دارد، مظهر تفصیلی عالم ارواح و منشأ موجودات عالم شهادت است، به عبارت دیگر، عالم شهادت صورت نازله و تعین برزخ نزولی است.

برزخ صعودی
...