بِرْتِلْس، یِوگِنی (۱۸۹۰ـ۱۹۵۷)(Bertel's Evgeni)
ایران شناس روسی، زادۀ سن پترزبورگ. در دانشگاه سن پترزبورگ ابتدا حقوق (۱۹۱۴) و سپس خاورشناسی (۱۹۱۸ـ۱۹۲۰) خواند و فارسی و ترکی را آموخت. پژوهشگر موزۀ آسیایی (۱۹۱۸ـ۱۹۵۷)، مدرّس زبان و ادبیات فارسی در پژوهشگاه زبان های زندۀ شرقی (از ۱۹۳۲) و استاد همین رشته در دانشگاه سن پترزبورگ (از ۱۹۲۸)، سرپرست بخش زبان و تاریخ تاجیکستانِ فرهنگستان علوم شوروی (از ۱۹۳۲) و سرپرست بخش ایران شناسی مؤسسۀ زبان های شرقی (از ۱۹۳۹) بود. در ایام جنگ جهانی دوم در تاشکند به سر برد و پس از جنگ به مسکو انتقال یافت. دوبار به ایران سفر کرد. خاورشناسی پرکار بود و بخش بزرگی از کارهایش در زمینۀ ادبیات فارسی است و شماری از متون نظم و نثر فارسی را تصحیح و منتشر کرد یا به روسی برگردانید. برخی از آثارش عبارت اند از ترجمۀ سفرنامۀ ناصرخسرو (۱۹۳۳)؛ فردوسی و سروده هایش (۱۹۳۵، ترجمۀ فارسی: تهران، ۱۳۷۰ش)؛ تصحیح خمسۀ نظامی (با همکاری، ۱۹۶۴)؛ ترجمۀ اسکندرنامۀ نظامی (۱۹۴۰)؛ نظامی شاعر بزرگ آذربایجان (۱۹۴۰، ترجمۀ فارسی: ۱۳۵۵ش)؛ ترجمۀ غزل های نوایی (۱۹۴۸)؛ عصر جامی، زندگی و آثار او (۱۹۴۹)؛ فرهنگ تاجیکی ـ روسی، با همکاری (۱۹۴۹)؛ تصحیح سیاست نامه (۱۹۴۹)؛ ناصرخسرو و عهد او (۱۹۵۲)؛ نظامی و سیر خلاقیت هنرمندانۀ او (۱۹۵۶)؛ تاریخ ادبیات فارسی ـ تاجیکی (۱۹۶۰)؛ تصوف و ادبیات تصوف (۱۹۶۵. ترجمۀ فارسی: تهران، ۱۳۵۶ش)؛ هزارۀ فردوسی، ۹۳۴ـ۱۹۳۴ (۱۹۳۴)؛ ترجمۀ گزیده ای از گلستان سعدی (۱۹۲۲). او در مسکو درگذشت.
ایران شناس روسی، زادۀ سن پترزبورگ. در دانشگاه سن پترزبورگ ابتدا حقوق (۱۹۱۴) و سپس خاورشناسی (۱۹۱۸ـ۱۹۲۰) خواند و فارسی و ترکی را آموخت. پژوهشگر موزۀ آسیایی (۱۹۱۸ـ۱۹۵۷)، مدرّس زبان و ادبیات فارسی در پژوهشگاه زبان های زندۀ شرقی (از ۱۹۳۲) و استاد همین رشته در دانشگاه سن پترزبورگ (از ۱۹۲۸)، سرپرست بخش زبان و تاریخ تاجیکستانِ فرهنگستان علوم شوروی (از ۱۹۳۲) و سرپرست بخش ایران شناسی مؤسسۀ زبان های شرقی (از ۱۹۳۹) بود. در ایام جنگ جهانی دوم در تاشکند به سر برد و پس از جنگ به مسکو انتقال یافت. دوبار به ایران سفر کرد. خاورشناسی پرکار بود و بخش بزرگی از کارهایش در زمینۀ ادبیات فارسی است و شماری از متون نظم و نثر فارسی را تصحیح و منتشر کرد یا به روسی برگردانید. برخی از آثارش عبارت اند از ترجمۀ سفرنامۀ ناصرخسرو (۱۹۳۳)؛ فردوسی و سروده هایش (۱۹۳۵، ترجمۀ فارسی: تهران، ۱۳۷۰ش)؛ تصحیح خمسۀ نظامی (با همکاری، ۱۹۶۴)؛ ترجمۀ اسکندرنامۀ نظامی (۱۹۴۰)؛ نظامی شاعر بزرگ آذربایجان (۱۹۴۰، ترجمۀ فارسی: ۱۳۵۵ش)؛ ترجمۀ غزل های نوایی (۱۹۴۸)؛ عصر جامی، زندگی و آثار او (۱۹۴۹)؛ فرهنگ تاجیکی ـ روسی، با همکاری (۱۹۴۹)؛ تصحیح سیاست نامه (۱۹۴۹)؛ ناصرخسرو و عهد او (۱۹۵۲)؛ نظامی و سیر خلاقیت هنرمندانۀ او (۱۹۵۶)؛ تاریخ ادبیات فارسی ـ تاجیکی (۱۹۶۰)؛ تصوف و ادبیات تصوف (۱۹۶۵. ترجمۀ فارسی: تهران، ۱۳۵۶ش)؛ هزارۀ فردوسی، ۹۳۴ـ۱۹۳۴ (۱۹۳۴)؛ ترجمۀ گزیده ای از گلستان سعدی (۱۹۲۲). او در مسکو درگذشت.
wikijoo: برتلس،_یوگنی_(۱۸۹۰ـ۱۹۵۷)