برءالساعه

[ویکی فقه] برءالساعة. برءالساعة (لفظاً به معنی «درمانِ یکساعته /فوری»)، رساله کوتاهی تألیفِ محمد بن زکریای رازی (۲۵۱ـ۳۱۳) به عربی در ۳۱۲ یا ۳۱۳، که در آن، درمان نسبتاً سریعِ شماری از بیماریها را به اختصار ذکر کرده است.
انگیزه تألیف این رساله را رازی در مقدمه چنین بیان کرده است: در محضرابوالقاسم عبدالله بن محمد، وزیر منصوربن نوح سامانی (حک: ۳۵۰ـ۳۶۶) که گروهی از متطبّبان نیز در آن حضور داشتند، سخنی از پزشکی به میان آمد، و یکی از اینان گفت که «بیماریهایی که مادّه و علل آنها به مرور ایام و ماهها (در بدن) گِرد می آید، درمان آن ها نیز مدّتی به درازا می کَشد». در برابر شگفتی حاضران، رازی ادّعا کرد که «بیماریهایی هم هست که به روزگاران متکوّن می شود ولی در یک ساعت (فوراً) درمان پذیر است». لذا وزیر از او درخواست کرد که کتابی درباره چنین بیماریها و درمانهایی تألیف کند. نسخ موجود کتاب از این رساله نسخه های خطی بسیاری وجود دارد بیماری های ذکر شده در کتاب شمار چنان بیماریهایی، بسته به اختلاف نسخه ها، در حدود ۲۳ـ ۲۸ است. در نسخه چاپ اُفستِ فخرالدین نصیری امینی، ۲۳ بیماری (و درمان آنها) مندرج است: صُداع (سَرْدرد)؛ «هیجان العَین فی المَشْی فی الشمس و بِعَقب الجُلوس عِندالنار» (افروختگی و سرخی چشمان در اثر راه روی در آفتاب یا نشستن در جلوی آتش)؛ دندانْ درد و بَرکندنِ دندان بدون استفاده از ابزار آهنی؛ بَخَر (بدبویی دهان)؛ خَوانیق (آنژین)؛ زالویی که به گلو چسبیده باشد؛ شَقیقه (میگرِن)؛ صَرْع؛ دَویّ و طنین در گوش («صدا» کردن و «زَنگ» زدن گوش، به اصطلاح رایج فارسی)؛ رُعاف (خونریزی بینی)؛ بَواسیر؛ نَواسیر (چند گونه بیماری که نشانه آن ها ریمناک گردیدن لَثه ها یا گوشه های چشم یا مَقعده است)؛ جَرَبِ طَری (تازه، نمناک)؛ درد اندامها در نتیجه سقوط یا ضربه؛ درد ناشی از حَرق النّار (سوختگی)؛ خروج مقعده؛ قولنج؛ خِلْفَه (شکمروشِ)؛ زَحیرِ (شکمروشِ خونیِ) خردسالان؛ عِرْق النَّسا (سیاتیک)؛ اِعْیاء و تَعَب (خستگی مفرط، فرسودگی، بی حالی)؛ و خارِشِ «اَطراف» (دست و پا) در زمستان. برای نمایش سَبکِ تجویزات رازی در این رساله، درمان رُعاف (ص ۱۷) را ذکر می کنیم : «(گَردِ) شَبِّ یَمانی (زاج یَمَنی) در (سوراخِ) بینی بِدَمَند یا آن طرف بینی را که خونریزی دارد حِجامت کنند». چاپ کتاب متن عربی برءالساعة چندبار به چاپ حروفی رسیده است: چاپ پ. گیگ، بیروت ۱۹۵۳؛ قاهره ۱۹۳۶؛ تهران ۱۳۳۴ ش (در آخر کتاب مَن لایحضرالطبیب رازی). سزگین وجود نسخه ای خطی از شرح مصطفی لَطیفی برآن را ذکر کرده است. ترجمه های کتاب دو ترجمه فارسی، که یکی از آن دو، از احمدبن محمد حسین حسینی تنکابنی، حکیم باشیِ فتحعلی شاه قاجار، سه بار چاپ شده است (تهران ۱۲۹۷، ۱۳۰۴، ۱۳۲۶ ش) (ترجمه اردو، لکهنو ۱۳۰۸؛ ترجمه فرانسویِ گیگ، ۱۹۰۴). فهرست منابع (۱) محمدبن زکریارازی، برء الساعة، در رسائل طبّیِ رازی، چاپ افست فخرالدین نصیری امینی از روی نسخه خطی موجوددر کتابخانه شخصی او، تهران (۱۳۴۳ ش)، ص۱۲ـ۲۱. (۲) محمود نجم آبادی، مؤلّفات و مصنّفات ابوبکر محمدبن زکریای رازی، تهران ۱۳۳۹ ش. (۳) سزگین.

[ویکی فقه] برءالساعة (لفظاً به معنی «درمانِ یکساعته /فوری»)، رساله کوتاهی تألیفِ محمد بن زکریای رازی (۲۵۱ـ۳۱۳) به عربی در ۳۱۲ یا ۳۱۳، که در آن، درمان نسبتاً سریعِ شماری از بیماریها را به اختصار ذکر کرده است.
انگیزه تألیف این رساله را رازی در مقدمه چنین بیان کرده است: در محضرابوالقاسم عبدالله بن محمد، وزیر منصوربن نوح سامانی (حک: ۳۵۰ـ۳۶۶) که گروهی از متطبّبان نیز در آن حضور داشتند، سخنی از پزشکی به میان آمد، و یکی از اینان گفت که «بیماریهایی که مادّه و علل آنها به مرور ایام و ماهها (در بدن) گِرد می آید، درمان آن ها نیز مدّتی به درازا می کَشد».
در برابر شگفتی حاضران، رازی ادّعا کرد که «بیماریهایی هم هست که به روزگاران متکوّن می شود ولی در یک ساعت (فوراً) درمان پذیر است».
لذا وزیر از او درخواست کرد که کتابی درباره چنین بیماریها و درمانهایی تألیف کند.

نسخ موجود کتاب
از این رساله نسخه های خطی بسیاری وجود دارد

بیماری های ذکر شده در کتاب
شمار چنان بیماریهایی، بسته به اختلاف نسخه ها، در حدود ۲۳ـ ۲۸ است.
در نسخه چاپ اُفستِ فخرالدین نصیری امینی، ۲۳ بیماری (و درمان آنها) مندرج است: صُداع (سَرْدرد)؛ «هیجان العَین فی المَشْی فی الشمس و بِعَقب الجُلوس عِندالنار» (افروختگی و سرخی چشمان در اثر راه روی در آفتاب یا نشستن در جلوی آتش)؛ دندانْ درد و بَرکندنِ دندان بدون استفاده از ابزار آهنی؛ بَخَر (بدبویی دهان)؛ خَوانیق (آنژین)؛ زالویی که به گلو چسبیده باشد؛ شَقیقه (میگرِن)؛ صَرْع؛ دَویّ و طنین در گوش («صدا» کردن و «زَنگ» زدن گوش، به اصطلاح رایج فارسی)؛ رُعاف (خونریزی بینی)؛ بَواسیر؛ نَواسیر (چند گونه بیماری که نشانه آن ها ریمناک گردیدن لَثه ها یا گوشه های چشم یا مَقعده است)؛ جَرَبِ طَری (تازه، نمناک)؛ درد اندامها در نتیجه سقوط یا ضربه؛ درد ناشی از حَرق النّار (سوختگی)؛ خروج مقعده؛ قولنج؛ خِلْفَه (شکمروشِ)؛ زَحیرِ (شکمروشِ خونیِ) خردسالان؛ عِرْق النَّسا (سیاتیک)؛ اِعْیاء و تَعَب (خستگی مفرط، فرسودگی، بی حالی)؛ و خارِشِ «اَطراف» (دست و پا) در زمستان.
برای نمایش سَبکِ تجویزات رازی در این رساله، درمان رُعاف (ص ۱۷) را ذکر می کنیم : «(گَردِ) شَبِّ یَمانی (زاج یَمَنی) در (سوراخِ) بینی بِدَمَند یا آن طرف بینی را که خونریزی دارد حِجامت کنند».

چاپ کتاب
...

[ویکی نور] برء الساعه (بهبود آنی). رساله برء الساعه (درمان فوری)کتابی در زمینه پزشکی و یکی از رساله های مشهور محمد بن زکریای رازی است که آن را در اواخر عمر در بغداد به رشته تحریر درآورده است. در این کتاب رازی روشهای درمان نسبتا سریع شماری از بیماریها را به اختصار ذکر کرده است.. علی رغم کوچک بودن، این رساله توجه محافل طبی را به خود جذب کرده و نسخه های خطی متعددی از آن تا کنون در کتابخانه های مختلف دنیا یافت شده است،
رازی این رساله را برای ابوالقاسم عبدالله بن محمد بن خاقان وزیر المقتدر بالله عباسی نوشته است،. شمار بیماریهایی که در این کتاب آمده بسته به اختلاف نسخه ها، در حدود 23-28 است. در نسخه چاپ افست فخرالدین نصیری امینی، 23 بیماری(و درمان آنها) مندرج است :صداع (سردرد)؛ هیجان العین فی المشی فی الشمس و بعقب الجلوس عندالنار (افروختگی و سرخی چشمان در اثر راه روی در آفتاب یا؛ نشستن در جلوی آتش)؛ دندان درد و برکندن دندان بدون استفاده از ابزار آهنی؛ بخر (بدبویی دهان)؛خوانیق(آنژین؛ زالویی که به گلو چسبیده باشد؛ شقیقه (میگرن)؛ صرع؛ دوی و طنین در گوش(صدا کردن و زنگ زدن گوش، به اصطلاح رایج فارسی) و.....
برخی را عقیده بر این است که رساله برء الساعه آخرین رساله ای است که رازی نوشته است. متن عربی رساله برای اولین بار در سال 1903 میلادی توسط پروفسور گیگ در بیروت منتشر شد و در سال 1936 میلادی مجدداً در مصر چاپ شد. البته قابل ذکر است که یک نسخه چاپ سنگی نیز از این رساله وجود دارد که تاریخ چاپ آن سال 1887 میلادی در شهر لکنهو در مطبعه «نامی» بوده است . چاپ سنگی این رساله در ایران برای اولین بار توسط فخر الدین امیری نصیری در سال 1351 قمری که مصادف با هزار و یک صدمین سال تولد رازی بود در مجموعه ای تحت عنوان رسائل طبی محمد بن زکریای رازی چاپ و منتشر شد . متن عربی این رساله همراه با ترجمه فارسی آن تحت عنوان «درمان فوری» توسط آقای دکتر احسان مقدس در مرداد ماه 1391 توسط انتشارات نیلوبرگ در تهران چاپ و منتشر شده است.
دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، 1375، جلد دوم، ص616-617، نوشته: هوشنگ اعلم.
مطالعه کتاب برء الساعة (بهبود آنی) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور

بُرْءُالسّاعه
اثری در زمینۀ پزشکی تألیف محمد بن زکریای رازی. «برءالساعه» به معنی مداوای فوری است. این رساله به عربی و مشتمل بر ۲۳ باب است که به شرح امراض و طریقۀ درمان ساده و سریع آن ها می پردازد. در زمان فتحعلی شاه قاجار این رساله توسط احمد بن محمدحسین طبیب تنکابنی به فارسی ترجمه شد و هفت باب نیز به آن افزود، سپس در ۱۳۲۶ش این رساله منتشر شد. ترجمه جدید فارسی آن هم منتشر شده است.