بذ

[ویکی فقه] بَذّ، منطقه ای در شمال کوه هشتاد سر در آذربایجان شرقی (شمال شهرستان اهر و جنوب غربی کلیبر) می باشد.
بذ در آغاز مرکز جاودانیان و سپس جایگاه خرم دینان بود (نک: ه د، بابک خرم دین ). ابن خردادبه بذ را رستاقی در آذربایجان نوشته ، و شهر بذ را «مدینه بابک » نامیده است . طبری بذ را قریه و شهری در حدود اردبیل نوشته است . مطهربن طاهر مقدسی آن را شهری با دیوارهای استوار خوانده است . ابن ندیم از آن جا به عنوان سرزمینی کوهستانی یاد کرده است . یاقوت آن را کوره ای میان آذربایجان و اران نوشته است . مسعودی بذ را به صیغه تثنیه ، بذین نامیده که در کنار رود ارس واقع بوده است . وی در جایی بذین را ناحیه و کوهی در آذربایجان دانسته و در جای دیگر آن را در آذربایجان و اران نوشته است . ابن عبدالمنعم نیز کوه بذین را در اران دانسته است .
واژه شناسی
عنوان بذین موجب بروز این اندیشه شد که گویا دو بذ، یکی در جنوب و دیگری در شمال رود ارس وجود داشته است . برخی از محققان بذین را در آذربایجان ، اران و بیلقان پنداشته اند، حال آنکه به نوشته بنیاداف بیشتر محققان ، بذ را جایی در سرزمین اردبیل دانسته اند. یعقوبی می نویسد که ابوجعفر (منصور خلیفه عباسی )، یزید بن حاتم مهلبی را والی آذربایجان قرار داد و یزید، یمنی ها را از بصره به آنجا گسیل داشت و رواد بن مثنی ازدی را در تبریز تا بذ فرود آورد. اما از نوشته دینوری به سهولت می توان دریافت که بذ در جنوب رود ارس واقع بوده است . وی می نویسد که بابک در بذ به مقابله افشین شتافت ، ولی چون دید لشکریان افشین او را از هر سو احاطه کرده ، و راه ها را بر او بسته اند، از رود ارس گذشت و به جانب ارمنستان رفت . مینورسکی بذین را ناحیه ای در آذربایجان نامیده که در جنوب رود ارس نهاده شده است . وی ارس را رودی دانسته که از میان بذین در آذربایجان و کوه ابوموسی درخاک اران می گذرد.
دیدگاه نفیسی
سعید نفیسی نه تنها ناحیه ، بلکه شهر و کوهستان بذ یا بذین را در مشرق دشت مغان نزدیک ناحیه طالش کنونی و در مجاورت کرانه غربی دریای مازندران نوشته است . این شهر در ۲۱ فرسنگی اردبیل بر بلندی کوهی واقع بود که بقایای دژ بذ یا قلعه جمهور (به احتمال مأخوذ از کو ه های جمهور) در آن جا قرار داشته است .
دیدگاه صحیح
...