[ویکی فقه] بَخْتْیارْنامه ، عنوان یکی از قصه های معروف فارسی که ظاهراً کهن ترین تحریر منثور آن به شمس الدین محمد دقایقی مروزی ، از نویسندگان اواخر سده ۶ و اوایل سده ۷ق منسوب است . این تحریر مشتمل بر یک مقدمه و ۱۰ باب (قصه ) و یک خاتمه است .
داستان درباره بختیار، شاهزاده ای - فرزند آزادبخت شاه سیستان - است که در میان دزدان برآمد و سپس به دربار راه یافت و چنان به شاه که فرزند را نمی شناخت ، نزدیک شد که حاسدان به کار برخاستند و طی ماجراهایی سرانجام آزاد بخت را به قتل او راضی کردند. اما فرخ سوار، پیشوای دزدان ، پرده از راز زندگی بختیار برگرفت و شاه و ملکه پسر خویش را بازشناختند.
محتوای بختیارنامه
بختیارنامه جز قصه اصلی بختیار، مشتمل بر ۹ قصه دیگر است که قهرمانان هر یک ماجراهایی شبیه به بختیار دارند و این داستان ها مانند هزار و یکشب تو در تو و مرتبط به یکدیگرند و همه متضمن پندها و نصایح در تأیید فضایل و طرد رذایل اخلاقی است .
مأخذ بختیارنامه
مأخذ اصلی بختیارنامه روشن نیست . به گمان ذبیح الله صفا اساس بختیارنامه منسوب به دقایقی می تواند همان بختیارنامه ای باشد که به گفته مؤلف تاریخ سیستان در شرح کارهای بختیار، جهان پهلوان ِ خسرو پرویز ساسانی نوشته شده است . اما هانوِی این نظر را درست نمی داند به نظر محققانی چون کومپارِتی و باسه ، مندرجات قصه «ده وزیر» با «هفت وزیر» (در سندبادنامه ) چنان شبیه است که نمی توان آنها را دو متن مستقل به شمار آورد، بلکه باید گفت آنچه در بختیارنامه آمده ، تقلیدی است از «هفت وزیر». نولدکه با تأیید عقیده باسه که بختیارنامه را متنی متأخر دانسته ، تأکید کرده که برخلاف سندبادنامه که تحریرهایی از آن به زبان پهلوی و احتمالاً به سنسکریت یا پراکریت وجود داشته ، قصه بختیارنامه در دوره اسلامی تحریر شده است و دلیلی هم در رد این نظر موجود نیست . به نظر هرمان اته نیز بختیارنامه به سبک داستان هزار و یک شب و به تقلید از سندبادنامه - که به گمان او از اصل هندی سرچشمه گرفته - در دوره اسلامی نگارش یافته است ذبیح الله صفا براساس نام ها و نوع تمثیلات منقول در بختیارنامه که در ترجمه های عربی و گاه در تحریرهای فارسی باقی مانده است ، حدس می زند که تحریرهای بختیارنامه از یکی از متون کهن پیش از اسلام سرچشمه گرفته ، و در زمره داستان هایی است که در دوره تکوین حیات ادب عربی در قرن های اولیه هجری ، مانند کلیله و دمنه و سندبادنامه از پهلوی به عربی ترجمه شده اند.
تحریرهای بختیارنامه
...
داستان درباره بختیار، شاهزاده ای - فرزند آزادبخت شاه سیستان - است که در میان دزدان برآمد و سپس به دربار راه یافت و چنان به شاه که فرزند را نمی شناخت ، نزدیک شد که حاسدان به کار برخاستند و طی ماجراهایی سرانجام آزاد بخت را به قتل او راضی کردند. اما فرخ سوار، پیشوای دزدان ، پرده از راز زندگی بختیار برگرفت و شاه و ملکه پسر خویش را بازشناختند.
محتوای بختیارنامه
بختیارنامه جز قصه اصلی بختیار، مشتمل بر ۹ قصه دیگر است که قهرمانان هر یک ماجراهایی شبیه به بختیار دارند و این داستان ها مانند هزار و یکشب تو در تو و مرتبط به یکدیگرند و همه متضمن پندها و نصایح در تأیید فضایل و طرد رذایل اخلاقی است .
مأخذ بختیارنامه
مأخذ اصلی بختیارنامه روشن نیست . به گمان ذبیح الله صفا اساس بختیارنامه منسوب به دقایقی می تواند همان بختیارنامه ای باشد که به گفته مؤلف تاریخ سیستان در شرح کارهای بختیار، جهان پهلوان ِ خسرو پرویز ساسانی نوشته شده است . اما هانوِی این نظر را درست نمی داند به نظر محققانی چون کومپارِتی و باسه ، مندرجات قصه «ده وزیر» با «هفت وزیر» (در سندبادنامه ) چنان شبیه است که نمی توان آنها را دو متن مستقل به شمار آورد، بلکه باید گفت آنچه در بختیارنامه آمده ، تقلیدی است از «هفت وزیر». نولدکه با تأیید عقیده باسه که بختیارنامه را متنی متأخر دانسته ، تأکید کرده که برخلاف سندبادنامه که تحریرهایی از آن به زبان پهلوی و احتمالاً به سنسکریت یا پراکریت وجود داشته ، قصه بختیارنامه در دوره اسلامی تحریر شده است و دلیلی هم در رد این نظر موجود نیست . به نظر هرمان اته نیز بختیارنامه به سبک داستان هزار و یک شب و به تقلید از سندبادنامه - که به گمان او از اصل هندی سرچشمه گرفته - در دوره اسلامی نگارش یافته است ذبیح الله صفا براساس نام ها و نوع تمثیلات منقول در بختیارنامه که در ترجمه های عربی و گاه در تحریرهای فارسی باقی مانده است ، حدس می زند که تحریرهای بختیارنامه از یکی از متون کهن پیش از اسلام سرچشمه گرفته ، و در زمره داستان هایی است که در دوره تکوین حیات ادب عربی در قرن های اولیه هجری ، مانند کلیله و دمنه و سندبادنامه از پهلوی به عربی ترجمه شده اند.
تحریرهای بختیارنامه
...
wikifeqh: بختیارنامه