بحورالالحان

[ویکی فقه] بحورالالحان، کتابی معروف در موسیقی ایرانی و عروض فارسی از میرزامحمّدنصیر فرصت شیرازی (۱۲۷۱ـ ۱۳۳۹) است.
این کتاب از دو جزء و یک خاتمه تشکیل شده است: جزء اول مقدمه ای است در بحث از موسیقی قدیم ایرانی و جدول هفت دستگاه آن جزء دوم، که در حقیقت جزء بزرگتر و مهم تر آن است، با مقدمه کوتاهی در عروض و اسامی بحرهای نوزدهگانه شعر آغاز می شود و با مجموعه ای از اشعار ( غزلیات ، رباعیات ، یک مثنوی ، یک ساقی نامه ، مقطعات ، مناجات به نظم و نثر ) ادامه می یابد و در خاتمه کتاب نیز به حرمت تغنی از نظر اسلام اشاره کوتاهی شده است.

منابع کتاب
بحورالالحان را می توان اولین مأخذ یا یکی از نخستین مآخذ تلقی کرد که در آن از تغییر نظام ادواری به دستگاهی سخن رفته است.
این کتاب با وجود اختصار، به منزله پلی است میان موسیقی قدیم و جدید ایران .
فرصت اگرچه هیچگونه اشاره ای به منابع مورد استفاده خود نکرده، اما از قراین چنین بر می آید که به برخی از آثار پیشینیان، همچون شرح ادوار عبدالقادر مراغی ، بهجت الروح عبدالمؤمن و «رساله» غزنوی نظر داشته است.
در عین حال، حتی اگر مندرجات این کتاب مبتنی بر آثار دیگران باشد، اقتباس صرف نیست؛ زیرا گذشته از ایجاز و اختصار سودمند، چون با بیانی ساده و شیوا نگارش یافته، در حد خود، برای آگاهی از مبانی موسیقی قدیم ایران، درخور مراجعه و استفاده است.

اهمیت کتاب
مهمترین مزیّت کارِ فرصت، تعیین مقام غزلها در بهترین مواقع و مواضع تغنّی آنهاست.

چاپ
...

بُحورُالْاَلْحان
کتابی به فارسی، در موسیقی ایرانی و نسبت آن با عروض فارسی، تألیف فرصت شیرازی. مؤلف در این اثر که در دو جزء و یک خاتمه تألیف یافته، منتخباتی از سروده های شاعران پیشین و متأخر (کمابیش ۴۰ شعر) و نیز بخشی از اشعار خود فراهم آورده و یادآور شده که این اشعار در چه بحری است و خواندن آن در کدام دستگاه آوازی مناسب تر است. در خاتمۀ کتاب نیز به حرمت تغنی از نظر اسلام اشاره ای کوتاه شده است. بحورالالحان را می توان اولین مأخذ یا از اولین مآخذی دانست که در آن از تغییر نظام ادواری به دستگاهی سخن رفته و با وجود اختصار، به منزلۀ پلی میان موسیقی قدیم و جدید ایران است. این اثر به اهتمام محمدقاسم صالح رامسری به چاپ رسیده است (۱۳۶۷ش).