بته

[ویکی فقه] بُته (یا بوته)، از رایجترین نگاره های کهن ایرانی در طرحهای قالی و دستبافته ها، کنده کاریهای روی چوب و سنگ، نقش روی آبگینه ها، سفالینه ها و تذهیب است.
بته معمولاً به شکل برگِ دندانه داری است با سری کج که در اندازه های کوچک و بزرگ و با خطهای شکسته، با کناره های آراسته به گل و برگ، نقش می شود.

کهنترین نقش بته
کهن ترین نقش بته، در تزیینات پوشش چرمی قمقمه هایی دیده می شود که از مقبره های سکایی در پازیریک سیبری، از قرن پنجم قمری، به دست آمده است. وجود نقش بته در حجاریهای ستون سنگی مسجدی در بلخ، بر قوری سفالین ری و بشقاب سفالین کاشان، به ترتیب متعلق به قرنهای چهارم و پنجم و ششم، نشانه سابقه دیرین آن در هنرهای آذینی ایران است.

اختلاف هنرشناسان در معنای نمادین نگاره بته
هنرشناسان در معنای نمادین نگاره بته ای اختلاف نظر دارند. گروهی آن را مظهر شعله آتش آتشکده های زرتشتی، گروهی تمثیل بادام یا گلابی یا مشت بسته، و برخی آن را تجسم گیاهی هندی دانسته اند و، به تبع آن، نظر داده اند که بته جقه ای از هند به ایران آمده و، به صورتهای متفاوت، متحوّل و متداول شده است. به نظر نمی رسد هیچ یک از این نظریه ها درست باشد و به احتمال زیاد بته در اصل سرو بوده و، برخلاف تصور رایج، از ایران به هند رفته است.

بته در هنرهای قبل از اسلام
...

بُتِه
نگاره ای تجریدی، بسیار کهن، زیبا، و آشنا. این نگاره در اغلب هنرهای سنتی ایران، به ویژه در قالی و ترمه، دیده می شود. نقش بُته را به درخت سرو خمیده، آتش زردشت، بادام، گلابی، کیسۀ چرمی و مشت بسته مانند کرده اند. نگارۀ بته انواع گوناگون دارد که معروف ترین آن «بته جقه» خوانده می شود. در زمان صفویه، با توجه به تأثیر هنر ایران بر هنر هند، این نگاره با نقش های قالی و شال ایرانی به هند راه یافت و بافندگان شال در کشمیر از آن برای آرایش بافتۀ خود بهره گرفتند؛ پس از آن، شال کشمیر با نقش بته جقه به ایران آمد و بته جقۀ ایرانی به بتۀ کشمیری و بتۀ ترمه معروف شد. بته جقه انواعی دارد که با نام خاستگاه هایشان نامیده می شوند. ← بته جقّه