بایَزید بسطامی، طِیفور (بسطام ۱۸۸ـ۲۶۱ق)
مسجد بایزید
(مشهور به سلطان العارفین) از مشایخ صوفیه و از مشهورترین عرفای ایران. جد اعلای او، سروشان، زردشتی بود. بایزید، تصوف را از کُردی ـ که وصیت کرد او را فروتر از قبر این استاد دفن کنند، و نیز ابوعلی سندی که دقایق فنا را به بایزید می آموخت و تأویل سوره های حمد و توحید را از او فرامی گرفت ـ اخذ کرد. با شقیق بلخی نیز مصاحبت داشت. از او شمار زیادی کلماتِ کوتاه حکمت آمیز یا شطحیات تکان دهنده و جسورانه منقول است (که اغلب آن ها در شرح شطحیات روزبهان بقلی شیرازی نقل و شرح داده شده است). او اهل رأی بود و دو برادرش، آدم و علی، نیز در شمار صوفیان بوده اند. بایزید بی تردید از مهم ترین شخصیت های صوفیِ حوزۀ خراسان به شمار می آید. اندیشۀ او، شطحیاتش و مجاهدات بسیار سختی که بر خود روا می داشت در شکل گیری کیفیت تصوّف خراسان بسیار مؤثر بوده است؛ به گونه ای که او را به همراه ابوسعید ابوالخیر و ابوالحسن خرقانی، سه شیخ بزرگ این حوزه از تصوف دانسته اند. بایزید معتقد به وحدت وجود و قائل به فنا بود. جنید او را در میان صوفیان، چون جبرئیل در میان فرشتگان می دانست. امروزه قبر او در میان صحن بیرونی مرقد مطهر حضرت امامزاده محمد قرار دارد.
مسجد بایزید
(مشهور به سلطان العارفین) از مشایخ صوفیه و از مشهورترین عرفای ایران. جد اعلای او، سروشان، زردشتی بود. بایزید، تصوف را از کُردی ـ که وصیت کرد او را فروتر از قبر این استاد دفن کنند، و نیز ابوعلی سندی که دقایق فنا را به بایزید می آموخت و تأویل سوره های حمد و توحید را از او فرامی گرفت ـ اخذ کرد. با شقیق بلخی نیز مصاحبت داشت. از او شمار زیادی کلماتِ کوتاه حکمت آمیز یا شطحیات تکان دهنده و جسورانه منقول است (که اغلب آن ها در شرح شطحیات روزبهان بقلی شیرازی نقل و شرح داده شده است). او اهل رأی بود و دو برادرش، آدم و علی، نیز در شمار صوفیان بوده اند. بایزید بی تردید از مهم ترین شخصیت های صوفیِ حوزۀ خراسان به شمار می آید. اندیشۀ او، شطحیاتش و مجاهدات بسیار سختی که بر خود روا می داشت در شکل گیری کیفیت تصوّف خراسان بسیار مؤثر بوده است؛ به گونه ای که او را به همراه ابوسعید ابوالخیر و ابوالحسن خرقانی، سه شیخ بزرگ این حوزه از تصوف دانسته اند. بایزید معتقد به وحدت وجود و قائل به فنا بود. جنید او را در میان صوفیان، چون جبرئیل در میان فرشتگان می دانست. امروزه قبر او در میان صحن بیرونی مرقد مطهر حضرت امامزاده محمد قرار دارد.