بانک استقراضیِ روس
بانکی که در ۱۳۰۸ق، برای رقابت با بانک شاهنشاهی ایران، با عنوان انجمن استقراض ایران، از ناصرالدین شاه قاجار امتیاز تأسیس گرفت. صاحب امتیاز آن فردی روسی، مدت امتیاز ۷۵ سال و موضوع امتیازْ پرداخت وام به اشخاص در برابر رهن اموال منقول و حق برگزاری حراج های عمومی بود. اندکی بعد نام مؤسسه به بانک استقراضی رهنی یا بانک استقراضی روس تغییر یافت و رهن اموال غیرمنقول نیز در برنامۀ کار آن قرار گرفت. بانک استقراضی از پرداخت مالیات معاف بود و سالانه مبلغی اندک از درآمد حراج ها را به دولت ایران می پرداخت. شعبه هایی نیز در جلفا، انزلی، رشت، بابل، قزوین، ارومیه، تبریز، اصفهان، همدان، کرمانشاه، مشهد، سبزوار، قوچان، و زابل دایر کرده بود. پس از چند سال، چون سودآوری نداشت، وزارت دارایی روسیه سهام آن را خریداری و مرکز آن را به سن پترزبورگ منتقل کرد. سپس برای ادارۀ بانک و شعبه های آن زیر نظر یک مدیرکل، سازمانی به نام وزارت بانک در ایران تشکیل داد. بانک استقراضی تبدیل به سازمانی سیاسی شد که متابعت از سیاست های سلطه جویانه و استعماری دولت روسیه بر انگیزه های منفعت طلبانه و تجارتی و اقتصادی آن رجحان داشت. مهم ترین فعالیت های این مؤسسه اعطای وام های هنگفت با تسهیلات گوناگون به بازرگانان و رجال معروف و توسل به مقررات کاپیتولاسیون و ایجاد موجبات مداخلات خشونت بار و گستردۀ مأموران سیاسی روسیه در امور داخلی ایران به هنگام استرداد وام ها بود. این عملیات املاک و مستغلات بسیاری را در سراسر ایران، به ویژه ایالت های شمالی، به زیر پوشش بانک استقراضی روس درآورد. واسطه گری در استقراض های سنگین و مکرر ایران از روسیه، اقتدار و نفوذ بانک را تا جایی افزایش داد که دولت روسیه در ازای وثیقۀ وام خود، ایران را وادار کرد درآمد های گمرکات شمال را به بانک واگذار کند. بانک استقراضی در طول فعالیت خود در ایران، سهم عمده ای در نفوذ اقتصادی و سیاسی روسیه در ایران داشت و همچون ابزاری برای تقویت منافع و سلطه گری سیاسی و اقتصادی روسیه در ایران عمل می کرد. پس از جنگ جهانی اول، با انعقاد قرارداد همکاری و دوستی شوروی با ایران در بهمن ۱۲۹۹ ش (۱۹۲۱م)، قرض های ایران به روسیه بخشوده و بانک استقراضی روس به دولت ایران واگذار شد.
بانکی که در ۱۳۰۸ق، برای رقابت با بانک شاهنشاهی ایران، با عنوان انجمن استقراض ایران، از ناصرالدین شاه قاجار امتیاز تأسیس گرفت. صاحب امتیاز آن فردی روسی، مدت امتیاز ۷۵ سال و موضوع امتیازْ پرداخت وام به اشخاص در برابر رهن اموال منقول و حق برگزاری حراج های عمومی بود. اندکی بعد نام مؤسسه به بانک استقراضی رهنی یا بانک استقراضی روس تغییر یافت و رهن اموال غیرمنقول نیز در برنامۀ کار آن قرار گرفت. بانک استقراضی از پرداخت مالیات معاف بود و سالانه مبلغی اندک از درآمد حراج ها را به دولت ایران می پرداخت. شعبه هایی نیز در جلفا، انزلی، رشت، بابل، قزوین، ارومیه، تبریز، اصفهان، همدان، کرمانشاه، مشهد، سبزوار، قوچان، و زابل دایر کرده بود. پس از چند سال، چون سودآوری نداشت، وزارت دارایی روسیه سهام آن را خریداری و مرکز آن را به سن پترزبورگ منتقل کرد. سپس برای ادارۀ بانک و شعبه های آن زیر نظر یک مدیرکل، سازمانی به نام وزارت بانک در ایران تشکیل داد. بانک استقراضی تبدیل به سازمانی سیاسی شد که متابعت از سیاست های سلطه جویانه و استعماری دولت روسیه بر انگیزه های منفعت طلبانه و تجارتی و اقتصادی آن رجحان داشت. مهم ترین فعالیت های این مؤسسه اعطای وام های هنگفت با تسهیلات گوناگون به بازرگانان و رجال معروف و توسل به مقررات کاپیتولاسیون و ایجاد موجبات مداخلات خشونت بار و گستردۀ مأموران سیاسی روسیه در امور داخلی ایران به هنگام استرداد وام ها بود. این عملیات املاک و مستغلات بسیاری را در سراسر ایران، به ویژه ایالت های شمالی، به زیر پوشش بانک استقراضی روس درآورد. واسطه گری در استقراض های سنگین و مکرر ایران از روسیه، اقتدار و نفوذ بانک را تا جایی افزایش داد که دولت روسیه در ازای وثیقۀ وام خود، ایران را وادار کرد درآمد های گمرکات شمال را به بانک واگذار کند. بانک استقراضی در طول فعالیت خود در ایران، سهم عمده ای در نفوذ اقتصادی و سیاسی روسیه در ایران داشت و همچون ابزاری برای تقویت منافع و سلطه گری سیاسی و اقتصادی روسیه در ایران عمل می کرد. پس از جنگ جهانی اول، با انعقاد قرارداد همکاری و دوستی شوروی با ایران در بهمن ۱۲۹۹ ش (۱۹۲۱م)، قرض های ایران به روسیه بخشوده و بانک استقراضی روس به دولت ایران واگذار شد.
wikijoo: بانک_استقراضی_روس