باقیات الصالحات

[ویکی فقه] باقیات ِصالِحات ، تعبیری قرآنی که در فرهنگ اسلامی جایگاهی ویژه یافته ، و با وجود تفاسیر گوناگونی که از آن ارائه شده ، در مجموع به معنی هر امر صالحی است که ثواب آن تا ابد باقی باشد.
این تعبیر از دو واژه «باقیات» از مصدر «بقاء» به معنای جاودانگی و «صالحات» از مصدر «صلاح» به معنای نیکی، ضدّ تباهی ترکیب یافته و اصطلاحی است قرآنی که به ماندگاری پاداش کارهای نیک برای انسان اشاره دارد.
آیات مربوط به باقیات صالحات
در قرآن دو بار به این اصطلاح تصریح شده است: یکی در آیه ۴۶ سوره کهف و یک بار در آیه ۷۹ سوره مریم. افزون بر آن آیاتی که انسان را به پیش فرستادن کارهای نیک فرمان می دهد، آیاتی که از رسیدن انسان به پاداش کارهای نیکش خبر می دهد، آیاتی که از حسرت گنهکاران بعد از مرگ به سبب انجام ندادن کارهای نیک حکایت دارد، و آیاتی که از درخواست گنهکاران برای بازگشت به دنیا جهت انجام کارهای نیک سخن می گوید، همگی با مفهوم باقیات الصالحات ارتباط دارد؛ همچنین آیه «بَقِیَّتُ اللّهِ خَیرٌ لَکُم» بنا به نظر برخی مفسران و آیه «مَن کانَ یُریدُ حَرثَ الأخِرَةِ نَزِد لَهُ فی حَرثِهِ» بنا به روایتی از امیر مؤمنان(علیه السلام) به باقیات الصالحات تفسیر شده است. پس مفسران از آن تفسیرهای گوناگونی کرده اند که همه را می توان به یک معنای جامع بازگرداند و آن «هر عمل صالحی از قول یا فعل است که برای آخرت بماند». به عقیده برخی مراد از باقیات صالحات آثار نیک است که در دنیا باقی است و به نص قرآن ، تمام اعمال اعم از نیک و بد در جهان و نزد خداوند محفوظند.
فروع باقیات صالحات
در سخن از فروع باقیات صالحات ، نخست باید یادآور شد که بر اساس روایاتی از شیعه و اهل سنت ، اذکاری همچون حمد و تکبیر و تسبیح از مصادیق شاخص آن دانسته شده ، و بر تأثیر این اذکار در محو آثار گناهان تأکید شده است . مجلسی و غزالی نیز در علت سفارش به این اذکار و شناختن آنها به عنوان باقیات صالحات ، با توجه به محتوای عمیق معرفتی و آثار روحی آنها نکاتی بیان کرده اند.
ترغیب قرآن برای باقیات صالحات
...

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است
عموم کارهای نیک در فرهنگ قرآن و روایات و خصوص آثار نیک ماندگار در فرهنگ عامّه.
این تعبیر از دو واژه «باقیات» از مصدر «بقاء» به معنای جاودانگی و «صالحات» از مصدر «صلاح» به معنای نیکی، ضد تباهی ترکیب یافته و اصطلاحی است قرآنی که به ماندگاری پاداش کارهای نیک برای انسان اشاره دارد.
در قرآن دو بار به این اصطلاح تصریح شده است: سوره کهف/18، 46 و سوره مریم/19، 76، افزون بر آن آیاتی که انسان را به پیش فرستادن کارهای نیک فرمان می دهد، مانند 223 سوره بقره/2 و 110 سوره کهف/18، آیاتی که از رسیدن انسان به پاداش کارهای نیکش خبر می دهد. از قبیل 110 سوره بقره/2؛ 30 سوره آل عمران/3؛ 7 ـ 8 سوره زلزال/99 و 20 سوره مزمل/73، آیاتی که از حسرت گنهکاران بعد از مرگ به سبب انجام ندادن کارهای نیک حکایت دارد، نظیر 39 سوره مریم/19 و 24 سوره فجر/89 و آیاتی که از درخواست گنهکاران برای بازگشت به دنیا جهت انجام کارهای نیک سخن می گوید، مانند 99 ـ 100 سوره مومنون/23 همگی با مفهوم باقیات الصالحات ارتباط دارد؛ همچنین آیه «بَقِیَّتُ اللّهِ خَیرٌ لَکُم» (سوره هود/11، 86) بنا به نظر برخی مفسران و آیه «مَن کانَ یُریدُ حَرثَ الأخِرَةِ نَزِد لَهُ فی حَرثِهِ» (سوره شوری/42،20) بنا به روایتی از امیرمؤمنان علیه السلام به باقیات الصالحات تفسیر شده است.
آیه 46 سوره کهف/18 بعد از اشاره به ناپایداری نعمت های جهان مادی، مال و فرزندان را زینت زندگی دنیا شناسانده و انسان ها را به تلاش برای دستیابی به توشه آخرت فرامی خواند: «اَلمالُ والبَنونَ زینَةُ الحَیوةِ الدُّنیا والبقِیتُ الصّلِحتُ خَیرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَوابـًا وخَیرٌ اَمَلا».
در این آیه توشه آخرت همان کارهای نیک وصف شده که پاداششان ماندگار و نزد خداوند نیکوتر بوده، امید داشتن به آنها سزاوار است. در جای دیگر پس از بیان سرنوشت شوم گمراهان و ستمگران، گام نهادن در مسیر هدایت الهی سبب افزایش هدایت حق شمرده شده و افزون بر اشاره به نیکوتر بودن پاداش باقیات الصالحات نزد خداوند از سرانجام نیکوی آنها یاد می شود: «ویَزیدُ اللّهُ الَّذینَ اهتَدَوا هُدًی والبقیتُ الصّلِحتُ خَیرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَوابـًا و خَیرٌ مَرَدّا». (سوره مریم/19،76)
مفسران عموماً وجه تسمیه باقیات الصالحات را ماندن پاداش آن برای جهان ابدی می دانند. بعضی با نگاه عرفانی در این باره گفته اند: هر عمل و سخنی که انسان را به معرفت، محبت و اطاعت پروردگار باقی و فناناپذیر وادارد باقیات الصالحات است.
به بیان دیگر چون حقیقت روحانی انسان فناناپذیر است پس هر کمال و عمل نیک ناشی از آن نیز فناناپذیر بوده، نزد پروردگار باقی است، به هر حال آیات قرآن صریحاً بر محفوظ ماندن همه اعمال انسان از نیک و بد نزد خداوند دلالت دارد؛ (سوره بقره/2، 272، 281؛ سوره آل عمران/3،180؛ سوره کهف/18،49؛ سوره زلزال/99،6 - 8) و به خصوصِ اعمال نیک او باقیات الصالحات گفته می شود.

[ویکی شیعه] باقیات الصالحات (ابهام زدایی). باقیات الصالحات، ممکن است به یکی از این موارد اشاره داشته باشد: