باغ فرمانفرما

از املاک عبدالحسین میرزا فرمانفرما. در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه در حومۀ شمال غربی تهران قدیم در خیابان باغ شاه (سپه بعدی، امام خمینی کنونی) در ده هکتار مساحت بنا شد. در آن زمان، عبدالحسین میرزا «سالار لشکر» لقب داشت و، به همین سبب، باغ او سالاریه نامیده می شد. پس از ملقب شدن او به فرمانفرما، نام آن به باغ فرمانفرما تغییر کرد. این باغ و ساختمان های متعدد آن برای سکونت او و همسران و فرزندانش بود، از جمله یک عمارت کلاه فرنگی که به همسر اول او عزت الدوله، دختر مظفرالدین شاه، اختصاص داشت. باغ بیرونی و کاخ فرمانفرما در وسط باغ اصلی بنا شده بود و در آن به خیابان باغ شاه باز می شد. عمارت بیرونی از ایوانی با سقف و ستون های گچ بری شده، دو سفره خانه کوچک و بزرگ، یک اتاق خصوصی ۴۰متری، یک اتاق کار، چند اتاق دیگر و زیرزمین وسیع و کاشی کاری شده تشکیل شده بود. زیرزمین محل کار منشی و کارمندان فرمانفرما بود. در سفره خانۀ بزرگ یا سالن پذیرایی، دو تابلو از ملاقات شاه طهماسب با همایون، پادشاه هند، به دیوارها آویخته بود. خیابانی نیم دایره باغ بیرونی را به باغ اصلی وصل می کرد. باغ فرمانفرما از تجهیزات و وسایل رفاهی برخوردار بود که در آن زمان استثنایی به شمار می رفت. خیابان فرمانفرما دارای قرائت خانه ای به نام انفاق بود و کلاس زبان خارجی و باشگاه فوتبال داشت. از قنات کوثر یا فرمانفرما که احداثیِ عبدالحسین میرزا بود به همۀ ساختمان ها، از جمله عمارت های مستخدمان و آشپزخانه ها، آب لوله کشی شده بود و آشپزخانه ها به آب گرم و ظرفشویی های امروزی مجهز بودند. یک کارخانۀ برق خصوصی روشنایی ساختمان ها را تأمین می کرد. در سالن پذیرایی، یک دستگاه سینماتوگراف نصب شده بود. در عکاسخانه و تاریک خانۀ خصوصی باغ نیز یک عکاس به علاقه مندان اندرونی عکاسی یاد می داد. فرمانفرما، در اواخر عمر، بخش بزرگی از ملک خود را به چهار پسرش واگذار کرد. یکی از پسران او در سهمیۀ ۳۰هزار متری خود بنایی ساخت که بعدها به سفارت سوئیس فروخته شد. عباس میرزا، ملقب به سالار لشکر، پسر دوم فرمانفرما، سهم خود را به رضاخان سردار سپه فروخت که بعدها در آن کاخ مرمر احداث شد. باغ بیرونی فرمانفرما در اواخر سال ۱۳۱۵ دچار آتش سوزی شد و در اوایل ۱۳۱۷ش، با توسعۀ تهران، در بخش اعظم باغ فرمانفرما خانه سازی و شهرسازی شد.