بازیگری و بازیگران سینِمای ایران
سینمای ایران از اواخر دهۀ ۱۳۲۰ تا اواخر دهۀ ۱۳۳۰ش زیر نفوذ بازیگران تئاتر بود که عبارت اند از مجید محسنی، رفیع حالتی، شهلا ریاحی، عطاالله زاهد، غلام علی (معزدیوان) فکری، علی محزون، تقی ظهوری، عزت الله وثوق، غلام حسین نقشینه، رضا رخشانی، حمید قنبری، پرخیده، ژاله علوّ، حسین دانشور، نیکتاج صبری، علی تابش، رقیه چهره آزاد، صادق بهرامی، عصمت صفوی، محمدعلی جعفری، ایران دفتری، علی اصغر تفکّری، اصغر رسول زاده، نعمت الله گرجی، عباس مصدّق، احمد قدکچیان، آرمان، ضیاء الابصاری، ایرن زازیانس، ملکه رنجبر، و برخی خوانندگان مشهور مثل عصمت دلکش، مهوش، آفت، غلام علی روان بخش، منوچهر سخایی، شهین، و ویگن دردریان. به جز در دورۀ اول فیلم سازی (۱۳۰۹ـ۱۳۱۶)، که آوانس اوگانیانس با افتتاح مدرسۀ آرتیستی سینما بازیگرانی را برای سینما تعلیم داد، هیچ یک از آنان دانش آموختۀ بازیگری سینما نبودند. بعدها ناصر ملک مطیعی از آموزش پرورش، محمدعلی فردین از کُشتی آزاد، رضا بیک ایمانوردی از کشتی کچ و رانندگی و ایلوش خوشابه از زیبایی اندام به سینما کشانده شدند. اغلب آنان نقش «جوان اول» یا «قهرمان»هایی را ایفا کردند که بیش از «فن بازیگری» به ویژگی های دیگری نیاز داشتند، همچون سیمای خوب، اندام موزون، چالاکی، و توانایی بالفعل داشتن در زمینه های مختلف حرفه خود. ناصر ملک مطیعی، بهروز وثوقی، پرویز فنی زاده، عزت الله انتظامی، علی نصیریان، جمشید مشایخی، پرویز صیّاد، فرامرز قریبیان، عنایت الله بخشی، سعید راد، جلال پیشواییان، فخری خوروش، نصرت الله کریمی، داود رشیدی، فایقه آتشین (گوگوش) و بهمن مفید بازیگرانی بودند که از دهۀ ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ موفق به ایفای نقش های مهم و ماندگاری شدند. در دهۀ ۱۳۶۰ ممنوعیت شغلی بازیگران پیش از انقلاب بیش از هر گروه دیگری در سینما شدت یافت، «ستاره سازی» موقوف شد، و در این اثنا مبارزه ای سخت از سوی سیاستگذاران و مسئولان امور سینمایی برای جلوگیری از «چهره» شدن بازیگران درگرفت. در این دهه میدان گسترده ای برای تعدادی از بازیگران تئاتر مانند مهدی هاشمی، سوسن تسلیمی، داریوش فرهنگ، اکبر زنجان پور، ایرج راد، جمیله شیخی، جهانگیر الماسی، فاطمه معتمدآریا، رضا کرم رضایی، گلاب آدینه، فردوس کاویانی، خسرو شکیبایی، هادی اسلامی، پرویز پرستویی، پرویز پورحسینی، آتیلا پسیانی، سعید پورصمیمی، رضا کیانیان، محمود پاک نیت و امثال این ها گشوده شد. در چنین وضعی بهروز افخمی فیلم عروس (۱۳۶۹) را با بازی نیکی کریمی و ابوالفضل پورعرب ساخت؛ دو بازیگر ۳۰ـ۲۰ساله ای که یادآور «جوان اول»های فیلم های پیش از انقلاب بودند. عروس با اقبال عامۀ تماشاگران مواجه شد و بازیگرانش را به شهرت و محبوبیت رساند. حضور مکرر و موفق این دو در فیلم های مختلف موجب شد که «ستاره سازی» ـ در شکل های محدود و کنترل شده ـ باب شود. در چنین فضایی جوان های کم تجربه جای بسیاری از بازیگران باتجربه و تحصیل کرده را گرفتند، و به تدریج جوان ترهای نسل بعد بسیاری از همان جوان های نسل قبل را از عرصۀ سینما دور ساختند. عمدۀ بازیگران فعّال دهۀ ۱۳۷۰ عبارت اند از ماهایا پطروسیان، سیما تیرانداز، رامبد جوان، لعیا زنگنه، محمدرضا شریفی نیا، فریبرز عرب نیا، هدیه تهرانی، حسن جوهرچی، بهاره رهنما، مریلا زارعی، لیلا حاتمی، علی دهکردی، محمود دینی، همایون ارشادی، حبیب رضایی، مهران رجبی، پگاه آهنگرانی، شقایق فراهانی، گل شیفته فراهانی، ستاره اسکندری، چکامه چمن ماه، دانیال حکیمی، بهناز جعفری، میترا حجّار، بهزاد خداویسی، امین حیایی، محمدرضا داودنژاد، حبیب دهقان نسب، مهتاب کرامتی، محمدرضا فروتن، مهناز افشار، حمید فرخ نژاد، مینا لاکانی، شهره لرستانی، مهران مدیری، علی مصفّا، کیهان ملکی، پریوش نظریه، حسین یاری، و مجید مشیری.
سینمای ایران از اواخر دهۀ ۱۳۲۰ تا اواخر دهۀ ۱۳۳۰ش زیر نفوذ بازیگران تئاتر بود که عبارت اند از مجید محسنی، رفیع حالتی، شهلا ریاحی، عطاالله زاهد، غلام علی (معزدیوان) فکری، علی محزون، تقی ظهوری، عزت الله وثوق، غلام حسین نقشینه، رضا رخشانی، حمید قنبری، پرخیده، ژاله علوّ، حسین دانشور، نیکتاج صبری، علی تابش، رقیه چهره آزاد، صادق بهرامی، عصمت صفوی، محمدعلی جعفری، ایران دفتری، علی اصغر تفکّری، اصغر رسول زاده، نعمت الله گرجی، عباس مصدّق، احمد قدکچیان، آرمان، ضیاء الابصاری، ایرن زازیانس، ملکه رنجبر، و برخی خوانندگان مشهور مثل عصمت دلکش، مهوش، آفت، غلام علی روان بخش، منوچهر سخایی، شهین، و ویگن دردریان. به جز در دورۀ اول فیلم سازی (۱۳۰۹ـ۱۳۱۶)، که آوانس اوگانیانس با افتتاح مدرسۀ آرتیستی سینما بازیگرانی را برای سینما تعلیم داد، هیچ یک از آنان دانش آموختۀ بازیگری سینما نبودند. بعدها ناصر ملک مطیعی از آموزش پرورش، محمدعلی فردین از کُشتی آزاد، رضا بیک ایمانوردی از کشتی کچ و رانندگی و ایلوش خوشابه از زیبایی اندام به سینما کشانده شدند. اغلب آنان نقش «جوان اول» یا «قهرمان»هایی را ایفا کردند که بیش از «فن بازیگری» به ویژگی های دیگری نیاز داشتند، همچون سیمای خوب، اندام موزون، چالاکی، و توانایی بالفعل داشتن در زمینه های مختلف حرفه خود. ناصر ملک مطیعی، بهروز وثوقی، پرویز فنی زاده، عزت الله انتظامی، علی نصیریان، جمشید مشایخی، پرویز صیّاد، فرامرز قریبیان، عنایت الله بخشی، سعید راد، جلال پیشواییان، فخری خوروش، نصرت الله کریمی، داود رشیدی، فایقه آتشین (گوگوش) و بهمن مفید بازیگرانی بودند که از دهۀ ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ موفق به ایفای نقش های مهم و ماندگاری شدند. در دهۀ ۱۳۶۰ ممنوعیت شغلی بازیگران پیش از انقلاب بیش از هر گروه دیگری در سینما شدت یافت، «ستاره سازی» موقوف شد، و در این اثنا مبارزه ای سخت از سوی سیاستگذاران و مسئولان امور سینمایی برای جلوگیری از «چهره» شدن بازیگران درگرفت. در این دهه میدان گسترده ای برای تعدادی از بازیگران تئاتر مانند مهدی هاشمی، سوسن تسلیمی، داریوش فرهنگ، اکبر زنجان پور، ایرج راد، جمیله شیخی، جهانگیر الماسی، فاطمه معتمدآریا، رضا کرم رضایی، گلاب آدینه، فردوس کاویانی، خسرو شکیبایی، هادی اسلامی، پرویز پرستویی، پرویز پورحسینی، آتیلا پسیانی، سعید پورصمیمی، رضا کیانیان، محمود پاک نیت و امثال این ها گشوده شد. در چنین وضعی بهروز افخمی فیلم عروس (۱۳۶۹) را با بازی نیکی کریمی و ابوالفضل پورعرب ساخت؛ دو بازیگر ۳۰ـ۲۰ساله ای که یادآور «جوان اول»های فیلم های پیش از انقلاب بودند. عروس با اقبال عامۀ تماشاگران مواجه شد و بازیگرانش را به شهرت و محبوبیت رساند. حضور مکرر و موفق این دو در فیلم های مختلف موجب شد که «ستاره سازی» ـ در شکل های محدود و کنترل شده ـ باب شود. در چنین فضایی جوان های کم تجربه جای بسیاری از بازیگران باتجربه و تحصیل کرده را گرفتند، و به تدریج جوان ترهای نسل بعد بسیاری از همان جوان های نسل قبل را از عرصۀ سینما دور ساختند. عمدۀ بازیگران فعّال دهۀ ۱۳۷۰ عبارت اند از ماهایا پطروسیان، سیما تیرانداز، رامبد جوان، لعیا زنگنه، محمدرضا شریفی نیا، فریبرز عرب نیا، هدیه تهرانی، حسن جوهرچی، بهاره رهنما، مریلا زارعی، لیلا حاتمی، علی دهکردی، محمود دینی، همایون ارشادی، حبیب رضایی، مهران رجبی، پگاه آهنگرانی، شقایق فراهانی، گل شیفته فراهانی، ستاره اسکندری، چکامه چمن ماه، دانیال حکیمی، بهناز جعفری، میترا حجّار، بهزاد خداویسی، امین حیایی، محمدرضا داودنژاد، حبیب دهقان نسب، مهتاب کرامتی، محمدرضا فروتن، مهناز افشار، حمید فرخ نژاد، مینا لاکانی، شهره لرستانی، مهران مدیری، علی مصفّا، کیهان ملکی، پریوش نظریه، حسین یاری، و مجید مشیری.
wikijoo: بازیگری_و_بازیگران_سینمای_ایران