بازار تبریز

بزرگ ترین بازار ایران، در محدودۀ مهران رود و خیابان های دارایی، شهدا و فردوسی. بازاری بسیار قدیمی است که در دورۀ ایلخانان مغول انسجام و در دوره های صفویان و قاجار گسترش یافته است. طی قرن های متمادی از مراکز مهم داد و ستد در شمال ایران بوده و وسعت، سبک معماری، طرح مغازه ها، کثرت تیمچه ها و خان ها، وجود انواع مشاغل، و مسجد و مدرسۀ بسیار، آن را در میان بازارهای ایران شاخص کرده است. در نوشته های بیشتر سیاحان اروپایی توصیف شده و به نوشته شاردن سیاح معروف فرانسوی، که در دورۀ صفوی مدتی در ایران به سر می برد، ۱۵هزار مغازه داشت. بازار تبریز ۱ کیلومتر مربع مساحت دارد و از دو راسته اصلی و سرپوشیدۀ شمالی جنوبی و شرقی غربی تشکیل شده که به وسیلۀ راسته های فرعی که در فاصله های آن ها کاروان سراها و تیمچه ها، که اغلب سه طبقه اند، قرار گرفته اند، به یکدیگر متصل شده اند. مهم ترین ورودی بازار در انتهای خیابان فردوسی است. در بازار تبریز ۲۹ مسجد ازجمله، مسجدهای حسن پادشاه، مسجد صادقیه در بازار صادقیه با ۳۰ گنبد ضربی و ۳۰ ستون سنگی، مسجد قزللی یا خزینه، و مقبرۀ شاه؛ با نُه مدرسه ازجمله نصریه و طالبیه، و ۷۷ بازار، بازارچه، تیمچه و سرا وجود دارد. بناهای قدیمی بازار بر اثر جنگ ها و زلزله ها از بین رفته اند و مهران رود، و خیابان های دارایی و شاهپور (ارتش شمالی کنونی) قسمت های آن را از هم جدا کرده اند. قیصریۀ بازار در دورۀ اوزون حسن آق قویونلو ساخته شده و در دورۀ زندیان بازارچه هایی پشت دروازه های شهر ساخته شده که با بازار مرکزی ارتباط داشتند و از آن میان، بازارچه های رنگی، درب باغمیشه، سرخاب، شتربان، درب استانبول و درب گجیل هنوز باقی اند. از بخش های مهم، مشهور و زیبای بازار تبریز می توان از بازار، کاروان سرا و تیمچۀ امیر ساخته امیرنظام زنگنه والی آذربایجان در ۱۲۵۵ق با ۱۱۲ مغازه که ۱۰۲ مغازه آن طلافروشی است و تیمچۀ هشت ضلعی آن عظیم ترین گنبد تزیین شدۀ بازار را دارد؛ تیمچۀ بسیار زیبای مظفریه از سال ۱۳۰۵ق که به داد و ستد فرش اختصاص دارد؛ سرای سه طبقه در عباسی؛ مجموعه میرزا شفیع از دورۀ قاجار شامل تیمچه، سرا و بازارچه که به راسته بازار و دلاله زن بازار راه دارد؛ سرای خان شامل دالان، حمام و تعدادی مغازه؛ بازار شیشه گر خانه که در گذشته محل تولید و عرضه شیشه و بلور بود و پررفت و آمدترین قسمت بازار است؛ سرای آلمانی ها، سرای صاحب دیوان، تیمچۀ حاج صفرعلی با گنبدی بسیار بزرگ؛ سرای شاهزاده با سرای دودری ها؛ قیزبستی بازار شامل چند تیمچه و دالان؛ دالان خونی که به سبب قتل داروغه ای به این نام معروف شده است؛ بازارچه امیرقاپو یا درب آهنی؛ بازار حرم خانه؛ دالان میانه؛ بازار صفی و سرای گرجی لر نام برد. اداره های دادگستری و دارایی تبریز مجاور بازار تبریزند.