باروتخانه تهران

باروتخانه یا باروتخانه تهران، نام یکی از باروتخانه های دوره قاجاریه در تهران بود که بالای تپه ای و در ساختمان دژمانند ساخته شده از خشت و آجر بنا نهاده شده بود. این بنا ورودی جداگانه داشت و برج سه اشکوبه گردی همانند ساختمان های کلاه فرنگی داشت، که اشکوب بالاترین آن ( طبقه سوم ) بسیار کوچک بوده و کاربرد دیده بانی داشته است و و پشته کنگره داری گرداگرد آن کشیده شده بود. [ ۱]
[ ۲]
باروت نیاز اولیه در قورخانه و از نیازمندی های نیروهای قشون به شمار می رفت. محل ساخت و فرآوری باروت را باروت خانه، باروت کوبی یا باروت سازی می خواندند. باروت کوبی به دلیل احتمال بالای انفجار، همیشه دور از مراکز مسکونی ساخته می شد. محل باروت کوبی تهران در دوره قاجاریه چند بار جابجا شد. این جابجایی ها به دلیل گسترش جغرافیایی شهر و فضای مسکونی شهری از یک سو و نیاز به مکانی گسترده تر و بزرگتر برای تولید باروت بیشتر از سوی دیگر بود.
این باروتخانه در سال ۱۲۵۲ قمری در زمین های شمال تهران قدیم و بیرون از حصار صفوی ( شاه طهماسبی ) بنا شد. در تصویری که اوژن فلاندن فرانسوی در دوره محمد شاه قاجار از این مکان کشیده، کاربری باروت خانه داشته است. پس از بنا نهادن کارخانه باروت سازی مهران[ ۳] این بنا به عنوان انبار باروت مورد بهره برداری قرار گرفت. [ ۱]
از تاریخ و دوره تخریب این بنا اطلاعی در دست نیست.
از این باروتخانه چیزی برجای نمانده است، تا جایی که جایگاه دقیق آن نیز شناخته نشده است. با این همه، با بررسی اسناد و نوشته های دوره قاجار گمانه زده می شود که این باروتخانه بر فراز تپه ای در خاور بنای امیرآباد و جنوب آسیاب یوسف آباد و در راستای خطی فرضی از عباس آباد به امیر آباد کشیده شده، جای گرفته بود. رودخانه ای که از شرق این بنا گذر می کرد، از شمیران به یوسف آباد می رسید و به سوی تهران قدیم می رفت. در آن روزگار در تپه ماهورهای شمال تهران در این ناحیه چند بنای کم شمار وجود داشت که از آن میان باغ وزیر کشور ( کمابیش در جای کنونی پارک ساعی ) ، باروتخانه، آسیاب یوسف آباد ( در آن دوره هنوز نام یوسف آباد را نداشت ) .