بارزانی

[ویکی فقه] بارْزانی ، عنوان جمعی از تیره ها و عشیره های مختلف قبایل کرد که در تاریخ سیاسی معاصر کردان ، به ویژه در ایران و عراق نقش مهمی داشتند. این گروه به بارزان روستایی واقع در شمال زاب اعلی و در منتهی الیه شمال عراق منسوبند؛ در این مقاله به نسب و گویش و رهبران سیاسی، اجتماعی، نظامی بارزانی ها پرداخته می شود.
بارْزانی ، عنوان جمعی از تیره ها و عشیره های مختلف قبایل کرد که در تاریخ سیاسی معاصر کردان ، به ویژه در ایران و عراق نقش مهمی داشتند. این گروه به بارزان (روستایی واقع در شمال زاب اعلی و در منتهی الیه شمال عراق ) منسوبند.
← نسب
از دیدگاه تاریخی آنچه درباره بارزانی ها می دانیم ، عمدتاً از دوره شیخ عبدالسلام دوم آغاز می شود که تاریخ اجتماعی و سیاسی این جماعت کرد به طور نسبتاً منظم و مفصل نوشته شده است . عبدالسلام دوم ، جانشین شیخ محمد، دوران کوتاهی زمام امور بارزانی ها را در دست داشت . پس از مرگ او در ۱۳۳۲ق /۱۹۱۴م ، برادرش شیخ احمد رشته کارها را در دست گرفت . گفته اند: وی نیز عقاید نوینی ابراز کرد، تا آنجا که دین جدیدی آورد و خود را تجسّم خدا دانست و بعضی از محرمات را حلال شمرد بعضی برآنند که عقاید او ترکیبی از اسلام و مسیحیت بود و این با مخالفت شدید دیگر قبایل کرد روبه رو شد. گرچه شیخ احمد بعدها به اسلام سنتی بازگشت ، ولی نتوانست دوستی و اتحاد قبایل را به دست آورد از اوایل ایام زمام داری شیخ احمد، برادرش ملامصطفی به تدریج اداره بعضی امور به ویژه کارهای سیاسی و نظامی بارزانی ها را در دست گرفت و به رهبری برجسته و نامور تبدیل شد و نقش مهمی در تاریخ اجتماعی و سیاسی کردهای عراق ایفا کرد. در واقع شیخ احمد رهبری روحانی قوم ، و ملامصطفی رهبری سیاسی را برعهده داشت
← دوره عبدالسلام دوم
(۱) اشمیت ، د.آ.، رحله ابی رجال شجعان فی کردستان ، ترجمه جرجیس فتح الله ، بیروت ، دارمکتبه الحیاه. (۲) بدلیسی ، شرف الدین ، شرف نامه ، به کوشش محمد عباسی ، تهران ، ۱۳۴۳ش . (۳) بیات ، کاوه ، شورش کردهای ترکیه و تاثیر آن بر روابط خارجی ایران ، تهران ، ۱۳۷۴ش . (۴) پارسادوست ، منوچهر، ریشه های تاریخی اختلافات ایران و عراق ، تهران ، ۱۳۶۹ش . (۵) توکلی ، محمدرئوف ، جغرافیا و تاریخ بانه کردستان ، تهران ، ۱۳۶۳ش . (۶) حسین ، خلیل ابراهیم ، الصراعات بین عبدالکریم قاسم و الشیوعیین و رفعت الحاج سری و القومیین ، بغداد، ۱۴۰۸ق /۱۹۸۸م . (۷) درّه ، محمود، القضیه الکردیه، بیروت ، ۱۹۶۶م . (۸) دملوجی ، صدیق ، اماره بهدینان او اماره العمادیه، موصل ، ۱۳۷۲ق /۱۹۵۲م . (۹) زربخت ، مرتضی ، از کردستان عراق تا آن سوی رود ارس ، تهران ، ۱۳۷۷ش . (۱۰) زکی ، محمدامین ، خلاصه تاریخ الکرد و کردستان ، ترجمه محمدعلی عونی ، قاهره ، ۱۹۳۹م . (۱۱) صفی زاده ، صدیق ، تاریخ کرد و کردستان ، تهران ، ۱۳۷۸ش . (۱۲) طبیبی ، حشمت الله ، مقدمه بر تحفه ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان شکرالله سنندجی ، تهران ، ۱۳۶۶ش . (۱۳) عزاوی ، عباس ، عشائر العراق الکردیه، بغداد، ۱۳۶۶ق /۱۹۴۷م . (۱۴) قاسملو، عبدالرحمان ، کردستان و الاکراد، بیروت ، ۱۹۷۰م . (۱۵) کوچرا، کریس ، جنبش ملی کرد، ترجمه ابراهیم یونسی ، تهران ، ۱۳۷۳ش . (۱۶) مردوخ کردستانی ، محمد، تاریخ ، تهران ، چاپخانه ارتش . (۱۷) مصطفی ، حسن ، البارزانیون ، بیروت ، ۱۹۸۳م . (۱۸) نیکیتین ، واسیلی ، کرد و کردستان ، ترجمه محمد قاضی ، تهران ، ۱۳۶۶ش . (۱۹) M.M.van، Agha، Shaikh and State، Utrecht، ۱۹۷۸. (۲۰) Eagleton، W.، An Introduction to Kurdish Rugs and Other Weavings، New York، ۱۹۸۸. (۲۱) EI ۲. (۲۲) Entessar، N.، Kurdish Ethnonationalism، Colorado، ۱۹۹۲. (۲۳) GSE. (۲۴) Iranica. (۲۵) Kinnane، D.، The Kurds and Kurdistan، London، ۱۹۶۴. (۲۶) Meydan Larousse، Istanbul، ۱۹۸۷. (۲۷) O'Ballance، E.، The Kurdish Revolt: ۱۹۶۱-۱۹۷۰، London، ۱۹۷۳.

بارِزانی
طایفۀ کُرد عراقی، منسوب به ناحیۀ بارزان، واقع در حوزۀ رودخانۀ زاب کبیر، متشکّل از دو طایفۀ بروشی و بزار. بارزانیان به شجاعت شهرت دارند. بارزان از قرن ۱۳ق/۱۹م مرکز خاندانی از مشایخ نقشبندیۀ کردستان است. اینان، که در ابتدا خلفای مشایخ شمزینی بودند، بعدها رقیب آنان شدند و تا امروز بزرگ ترین و طولانی ترین جنبش سیاسی کُردان عراقی را رهبری کرده اند. شیخ عبدالسّلام بن محمّد در ۱۹۱۴م به دست عثمانی ها اعدام شد و برادرانش شیخ احمد و ملا مصطفی بارزانی در طول قیمومیت انگلیس بر عراق و سپس تشکیل دولت سلطنتی عراق دائماً در جنگ وگریز با آنان بودند. ملامصطفی در زمان تشکیل جمهوری مهاباد (۱۳۲۴ش) در ایران بود و یکی از چهار ژنرال ارتش آن جمهوری شد و پس از آن به شوروی گریخت و پس از کودتای سرهنگ قاسم (۱۹۵۸) به عراق بازگشت و بار دیگر رهبری جنبش کردان را به دست گرفت. نهضت کردان در ۱۹۷۵ شکست خورد و در ۱۹۹۱م، پس از جنگ خلیج فارس، از سوی حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی و اتحادیۀ میهنی کردستان عراق به رهبری جلال طالبانی احیا شد.