باران در عرفان

[ویکی فقه] یکی از وازه هایی که عرفا به آن توجه کرده اند، باران می باشد.
لفظ «باران» جزو اصطلاحات صوفیه نیست، ولی در بعضی از آثار صوفیه و گاه در اشعار عرفانی فارسی به معنای استعاری «رحمت الهی» به کار رفته است. البته باران ظاهر و طبیعی هم می تواند رحمت باشد، لاکن رحمتی که صوفیه و عرفا از لفظ «باران» اراده می کنند رحمتی باطنی است که بر دل مؤمنان و سالکان فرود می آید. این معنی ابتدا در تفاسیر عرفانی قرآن پیدا شده است.

معنای باران
لفظ «باران» از قرن هفتم به بعد در اشعار عرفانی زبان فارسی با معنای عرفانی به کار رفته است. در پاره ای از رسایل که بعضی از نویسندگان در تعریف الفاظ استعاری در شعر صوفیانه نوشته اند، لفظ باران، مانند معانی استعاری بعضی الفاظ دیگر چون «ابر» و «باد» و «سیل» و «جویبار» و «زمین» و «آسمان» و «خورشید» و «ماه» تعریف شده است و معنایی که برای آن ذکر کرده اند همان است که مفسران قدیم به این لفظ داده اند. از جمله این آثار، رشف الالحاظ فی کشف الالفاظ تألیف شرف الدین حسین الفتی تبریزی است که در تعریف باران نوشته است : «نزول رحمت را گویند». در رساله اصطلاحات درویش محمد طبسی و در کشّاف اصطلاحات الفنون تهانوی نیز همین معنی آمده است. البته در اکثر این نوع رسایل لفظ باران و تعریف آن ذکر نشده است، زیرا لفظ باران جزو الفاظ استعاری اصلی در شعر عرفانی، مانند اسامی اعضای بدن معشوق یا الفاظی چون «باده» و «جام» و «ساقی» و «خرابات»، نیست.

تعابیر مختلف باران در قرآن
در قرآن چندین آیه هست که از نزول «مطر» و «ماء» از آسمان سخن می گوید. در بعضی از این آیات مطر در واقع عذابی است که خداوند بر کافران نازل می کند، ازینرو گاهی از این باران به «مطرسوء» تعبیر شده است. اما لفظ «ماء» و نزول آن در مواردی به کار رفته که خداوند قصد داشته از رحمت خود به مؤمنان یاد کند، و گاهی نیز از چنین آبی به صفت «طهور» یاد شده است. باران در معنای رحمت، همین «ماء» است.

قدیمی ترین تفاسیر عرفانی در مورد باران
...