[ویکی فقه] بادیان (صورت کهن تر آن باذیان)،
نام یا جزئی از نام فارسی سه گیاه یا تخم سه گیاهِ گوناگون: ۱) رازیانه، ۲) بادیانِ رومی (اَنیسون) ۳) بادیان خَتایی است.
در برخی از مآخذ داروپزشکی اسلامی، مانند الاغراض الطّبیّة جرجانی، تحفه حکیم مؤمن و مخزن الادویة عقیلی علوی شیرازی، بادیان
مترادف رازیانه/رازیانَج دانسته شده است؛ اما
اخوینی بخاری (متوفی ح۳۷۳) در هدایة المتعلمین فی الطب، کهن ترین کتاب طبی شناخته شده به فارسی، بادیان (یا ریشه یا تخم آن) و رازیانه (و تخم آن) را دو گیاه متفاوت ذکر کرده است.
بادیان رومی (انیسون)
اگر بادیان را به معنی رازیانه بپذیریم،
اصطلاح فارسی «بادیان رومی» که در برخی از مآخذ متأخّر برای انیسون ذکر کرده اند، با توجه به دو اصطلاح قدیم عربی مترادف با انیسون، توجیه پذیر است، یعنی دو اصطلاح «الرازیانج الشامی» (لفظاً، «رازیانه شامی»)؛ و «الرازیانج الرّومی» (لفظاً، «رازیانه رومی»)؛ (بزر الرازیانج الرومی یا انیسون (لفظاً، تخم رازیانه رومی).
بادیان و انیسون هر دو از خانواده چتریان اند و تخم آن ها از حیث شکل و بو و خواص، بسیار شبیه به هم و لذا قابل اشتباه با یکدیگر است. (رجوع کنید به واژة فرانسوی badiane و انگلیسی badian هر دو مأخوذ از بادیانِ فارسی ، که به هر دو معنی به کار رفته اند؛ و انطاکی ، در تذکرة أولی الا لباب، انیسون را مترادف الرازیانج الرومی، و رازیانج را معادل انیسون دانسته است.
← بادیان خَتایی
۱. ↑ اسماعیل بن حسن جرجانی، الاغراض الطّبیّه، ج۱، ص۵۵۹، چاپ عکسی نسخة مکتوب در ۷۸۹، تهران ۱۳۴۵ ش. ۲. ↑ مؤمن بن محمد زمان حکیم مؤمن، تحفه حکیم مؤمن، ج۱، ص۱۴۴، تهران (۱۳۶۰ ش). ۳. ↑ محمدحسین بن محمدهادی عقیلی علوی شیرازی، مخزن الادویة، ج۱، ص۲۱۷، کلکته ۱۸۴۴. ۴. ↑ فهرست، ذیل «بادیان» و «رازیانه»، ربیع بن احمد اخوینی بخاری، هدایة المتعلمین فی الطب، چاپ جلال متینی، مشهد ۱۳۴۴ ش. ۵. ↑ محمدحسین بن محمدهادی عقیلی علوی شیرازی، مخزن الادویة، ج۱، ص۹۱۱، کلکته ۱۸۴۴. ۶. ↑ دائرة المعارف فارسی، به سرپرستی غلامحسین مصاحب، ذیل همین واژه، تهران ۱۳۴۵ ش. ۷. ↑ ابومَعاذ جَوانْکانی یا جَوارْکانی، محمد بن احمد ابوریحان بیرونی، ج۱، ص۷۷، الصّیدنة فی الطب، چاپ عباس زریاب، تهران ۱۳۷۰ ش. ۸. ↑ ابن سینا، القانون فی الطب، ج۱، ص۲۴۳، ج ۳، بولاق ۱۲۹۴. ۹. ↑ ابن میمون، شرح اسماءالعقّار، چاپ و شرح ماکس مایرهوف، قاهره ۱۹۴۰. ۱۰. ↑ داوود بن عمر انطاکی، تذکرة أولی الا لباب، ج۱، ص۵۱ـ۵۲، قاهره ۱۳۰۸ـ ۱۳۰۹. ۱۱. ↑ داوود بن عمر انطاکی، ج۱، ص۵۱ـ۵۲، تذکرة أولی الا لباب، قاهره ۱۳۰۸ـ ۱۳۰۹. ۱۲. ↑ ، داوود بن عمر انطاکی، ج۱، ص۱۴۴، تذکرة أولی الا لباب، قاهره ۱۳۰۸ـ ۱۳۰۹. ۱۳. ↑ ادوارد غالب، الموسوعة فی علوم الطبیعة، بیروت ۱۹۶۵ـ۱۹۶۶. ۱۴. ↑ محمدحسین بن محمدهادی عقیلی علوی شیرازی، مخزن الادویة، ج۱، ص۲۰۱، کلکته ۱۸۴۴.
منابع
...
