باد در طب ستنی

[ویکی فقه] باد ، در طب سنتی و عامیانه: ۱) انتفاخ (بادکردگی) ناطبیعی؛ ۲) تورّم (آماسیدگی) و عِظَم (بزرگ شدگی، برآمدگی) ناطبیعی می باشد.
بادی که در معده یا روده ها پدید آید و ناراحتیِ ناشی از بسیاری و تراکم این باد در معده و روده می باشد.

اسباب نفخ معده
اسبابِ نفخ معده را اخوینی بخاری (متوفی ح. ۳۷۳) چند چیز می داند: یکی تحلیلِ اندک اندکِ خِلط بلغمی در معده؛ دیگر ضعف قوه هاضمه؛ و «آماس گرم که به معده یا نواحی معده افتاده... و گرمی آن آماس مر رطوبات را بخار می گرداند و باد». از نشانه های نفخ، «جُشاء» (=آروغِ بسیار) و «دردهای تمدُّدی و قَراقِر» است. درمان نفخ در موارد مختلف تفاوت می کند؛ مثلاً در مورد اول (سببِ بلغمی) باید قی کرد و «یاره فیقرا» به کاربرد و آروغ بسیار را با خوردن مواد «بادشکن» رفع کرد.

عوامل بیماری های بادی
در بیماری شناسی جالینوسی و طبِ عامیانه، هرگونه آماسیدگی و برجستگی ناطبیعی که در نتیجه تراکم و احتقان «موادِ» گوناگون (به جز گاز مجرای هاضمه) در اندامی یا در ناحیه ای از بدن پدید می آید و غالباً با التهاب و درد همراه است. پزشکان و داروشناسان دوره اسلامی، که همه پیرو مکتبِ اخلاط و امزجه بُقراط و بویژه جالینوس بودند، بیماری ها و عوارض بادی یا آماسی را هم ناشی از بی اعتدالی در مقدار یکی از چهار خِلط بنیادی و، در نتیجه، غلبه قوّت آن خلط در اعضای مفرده (پوست، استخوان، گوشت، شرایین، اعصاب، غضروف و جز این ها) و اعضای مرکبه (دل، سِپُرز، دِماغ، معده و جز این ها) می دانستند. در این حالات ناطبیعی، مزاجِ اندام های مفرد و مرکب (مثلاً دل: گرم و خشک؛ دِماغ: سرد و تَر) و هیئت و چگونگی این اندام ها (مثلاً ضرب دیدگی، شکستگی، کوچکی و بزرگی نسبی)، مزاج طبیعی هرشخص (دَمَوی، بلغمی، صفراوی، سوداوی) و مزاجِ خوراکی ها (مثلاً شیر: گرم و خشک؛ ماهی: سرد و تر؛ گوشت گوسفند: گرم و تر) نیز مؤثر شمرده می شد.

علائم بادکردگی
...