با

[ویکی فقه] "با" یا "بو"، کلمه ای در آغازِ نامِ افراد است. و در مرحله ثانوی، نام خاندان ها، رایج در جنوب عربستان، خاصه در میان سادات و مشایخ حضرموت است، مانند باعَبّاد، باعَلَوی، بافَضل، بافَقیه، باحَسَن، باحَسّان، باهُرمز، با وزیر.
درباره این گونه نام های حَضْرَمی تفصیلاتی آورده شده است.
ابن مجاور و زبیدی صورت قدیم «اَبا» را به کار برده اند، اما سایرِ نویسندگان «ابو» و «ابی » و «ابا» را ضبط کرده یا کلاً «با» را حذف کرده اند.
بدین ترتیب به یک شخصِ واحد به صورت باحَسّان و اباحَسّان و ابوحَسّان و حسّان اشاره شده است.
بنابراین «با»ی اصیل همان کلمه «ابا» (پدر) است که به همین صورت ] شده و به صورت کنیه (کاذب ) فردی درآمده و عموماً معادل است با کلماتی که به کمک «ـ یّ» یا «ذو» در تداول شرق یمن نسبت را می رساند.
این نظرِ ابن مجاور و شلّی و سَقّاف و فلوگل است.

نحوه استعمال آل با با
برای اشاره به قبیله یا خاندان، کلمه «آل» یا «اولاد» قبل از «با» قرار می گیرد، مانند «آل باعلوی »، «اولاد باقُشَیر».
ممکن است به همین دلیل باشد که محبی «با» را معادل «بنو» دانسته و ووستنفلد نیز آن را تأیید کرده است.
این صورت اولیه «با» را باید از «بَلْ» (و گاه «بِل ») که کوتاه شده «بن ال ـ » است متمایز کرد.
مانند «بَلْفقیه » (که با «بافقیه » مذکور در فوق متفاوت است)، ابن الفقیه و «بَلحاج» (لقب افراد خاندان «بافضل »)، ابن الحاجّ.

علت استعمالات مذکور
استعمال «بن» و کلماتی که به یای نسبت ختم می شود به عنوان اسم یک فرد از قبایلی که نام های آنها با «با» ترکیب یافته و فان دن برگ بر آن تأکید کرده است.
و نیز استعمال «ابن حسان» به جای «باحسان» یا «ابوحسان» ممکن است ناشی از رسوم مختلف محلی یا حتی به دلیل تردید مؤلفان محلی باشد.

منابع جهت مطالعه
...

با (فرعون). با، که از او با نام هوروس با نیز یاد می شود، نام سرخی یکی از پادشاهان دوره آغازین مصر است که احتمال دارد در پایان دودمان یکم، پایان دودمان دوم، یا در طول دودمان سوم فرمانروایی می کرده است. هیچ اطلاعاتی درباره طول دوران فرمانروایی او یا هنگام آن در دست نیست.
تنها منابع معتبری که نام با از آن برداشته شده است تکه ای سنگ سبز رنگ منقش به نام با پیدا شده در غرفه های زیر هرم جوزر در سقاره است به همراه آثاری در مصطبه دودمان ششمی "نی آنخ با" که در زمان خود از بزرگان دربار بوده. [ ۱]