ایین دادرسی

[ویکی فقه] آیین دادرسی. آیین ِ دادرَسی ، یا اصول ِ محاکمات ، مجموع مقررات مربوط به سازمان قضایی و صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه ها و تشریفاتی که باید از سوی اصحاب دعوی در مقام مراجعه به دادگاه ها، و از سوی قضات و مأموران وابسته به تشکیلات قضایی به هنگام طرح دعوی تا ختم آن و اجرای حکم مرعی گردد.
در منابع فقهی اصطلاحات آداب الحُکام ، آداب القاضی آداب القضا، آداب القضاة، ادب القاضی ، ادب القضاء، طرق الحکمیه در مفهومی نزدیک به آیین دادرسی به کار رفته است . به گفته برخی از پژوهشگران اصطلاح طرق الحکم در کتاب های فقهی «دقیقاً به معنی آیین دادرسی » و اصطلاح طریق القاضی «دقیقاً در مورد ادله اثبات دعوی و گردش آن ها در امر رسیدگی دادگاه » به کار رفته است .
اقسام
قوانین آیین دادرسی بنابر نوع مراجع رسیدگی و ماهیت حق و دعوی مورد دادخواست به آیین دادرسی مدنی ، کیفری ، تجاری و اداری تقسیم می شود و هر بخش از این قوانین با توجه به اینکه از قواعد آمره ۱ (انتظامات عمومی ) یا مخیره ۲ (قوانین متضمن منافع افراد) باشد، جزء حقوق خصوصی ۳ یا عمومی ۴ به شمار می آید. بر این مبنا، قوانین مربوط به سازمان قضایی و صلاحیت ذاتی ۵ دادگاه ها و نیز قوانین مشتمل بر مبانی کلی رسیدگی به دعاوی و اجرای احکام از حقوق عمومی است ، و قوانین مربوط به صلاحیت نسبی ۶ محاکم و پاره ای از عملیات اجرایی از حقوق خصوصی شمرده می شود.
منابع آیین دادرسی در اسلام
...

[ویکی فقه] آیین دادرسی (فقه). آیین ِ دادرَسی ، یا اصول ِ محاکمات ، مجموع مقررات مربوط به سازمان قضایی و صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه ها و تشریفاتی که باید از سوی اصحاب دعوی در مقام مراجعه به دادگاه ها، و از سوی قضات و مأموران وابسته به تشکیلات قضایی به هنگام طرح دعوی تا ختم آن و اجرای حکم مرعی گردد.
در منابع فقهی اصطلاحات آداب الحُکام ،
طوسی ، ابوجعفر محمد، ج۶، ص۲۲۵، تهذیب ، بیروت ، ۱۹۸۱م .
قوانین آیین دادرسی بنابر نوع مراجع رسیدگی و ماهیت حق و دعوی مورد دادخواست به آیین دادرسی مدنی ، کیفری ، تجاری و اداری تقسیم می شود
متین دفتری ، احمد،ج۱، ۱، آئین دادرسی مدنی ، تهران ، ۱۳۴۹ش .
...

آیین دادرسی. مجموعه ای از مقررات قانونی حاوی اصول و موازین و تشریفات رسیدگی به دعاوی حقوقی یا شکایات کیفری یا درخواست های قضایی در امور حِسبی و در مرجع قضایی اعم از دادگاه ها، دادسراها، دیوان عدالت اداری و امثال آن. قانون آیین دادرسی مدنی ناظر به شیوۀ رسیدگی به دعاوی مدنی است، مانند دعاوی راجع به قراردادها، مالکیت، دعاوی تجاری و مانند آن ها. سازمان قضایی، صلاحیت دادگاه ها، نحوۀ طرح دعوی و دفاع در برابر آن، رسیدگی به ادلّه و اسناد طرفین، صدور رأی، اعتراض و تجدیدنظرخواهی، فرجام خواهی در قانون آیین دادرسی مدنی مورد بحث قرار می گیرند. اولین قانون آیین دادرسی مدنی در ایران، با عنوان «قانون اصول محاکمات حقوقی» در ۱۲۹۰ش به تصویب رسیده است که پس از چند بار اصلاح، در ۱۳۱۸ش قانون جامع تری از آن تصویب شد و تا ۱۳۷۹ش که قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، به مدت ۶۱ سال اجرا می شده است.
آیین دادرسی کیفری. مجموعۀ مقررات قانونی است که برای رسیدگی به شکایات افراد و کشف جرایم و تعقیب مجرمان و نحوۀ رسیدگی و تحقیق از متهم، صلاحیت محاکم کیفری، نحوۀ صدور رأی و تجدید نظرخواهی و نیز فرجام خواهی از احکام کیفری، اجرای احکام کیفری و نیز تعیین وظایف و اختیارات مقامات قضایی وضع شده است. اولین مجموعۀ مقررات آیین دادرسی کیفری با عنوان «قانون موقتی محاکمات جزائی» در ۱۲۹۰ش به تصویب رسیده است که چندین بار مورد اصلاح قرار گرفت و با تصویب قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب در ۱۵/۳/۱۳۷۳ (موسوم به دادگاه های عام) در آن تحولات اساسی ایجاد و دادسرا از سازمان قضایی حذف شد. اما در ۱۳۸۱ش نهاد دادسرا مجدداً احیا و به سازمان قضایی کشور بازگشت.
آیین دادرسی کیفری در دادگاه های نظامی. حاوی اصول و مقرراتی راجع به نحوۀ رسیدگی و تعیین مجازات جرایم نظامیانی است که در انجام وظایف خاص نظامی و انتظامی خود مرتکب می شوند اعم از پرسنل ارتش، سپاه، بسیج و نیروی انتظامی.
آیین دادرسی در امور حِسبی. مجموعۀ مقررات قانونی مربوط به نحوۀ رسیدگی محاکم به امور حسبی مانند درخواست گواهی حصر وراثت، تحریر ترکه، نصب قیّم یا امین برای صغار و محجورین است. قانون امور حسبی در ۱۳۱۹ش به تصویب رسیده و تاکنون کمتر دستخوش تغییر شده است.
آیین دادرسی دیوان عدالت اداری. شامل مجموعۀ مقررات مربوط به نحوۀ طرح دعوی و رسیدگی به دعاوی موضوع قانون تشکیل دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۶۰ش است. قانون آیین دادرسی دیوان عدالت اداری در ۱۰ شهریور ۱۳۶۲ش به تصویب شورای عالی قضایی وقت رسیده است.