اِیوان تخت مَرمَر
از مجموعه بناهای کاخ گلستان و محل برگزاری سلام عام در دورۀ قاجار. در ۱۱۷۳ق به دستور کریم خان بنا شد. به آن دیوان خانه یا دیوان دارالاماره و یا عمارت خاصه می گفتند. معماری ایوان به سبک بناهای دورۀ ساسانی بود. در ۱۲۰۶ق، آقامحمدخان قاجار، ستون های سنگی یک پارچه، درهای خاتم و زرنگار، آینه های قدی و سنگ های مرمر حجّاری شدۀ قصر وکیل را از شیراز به تهران آورد و در ایوان خانه نصب کرد. در دورۀ فتحعلی شاه تخت مرمر ساخته و در ایوان نصب شد و از آن زمان به ایوان تخت مرمر شهرت یافت. سقف ایوان آینه کاری و دیوارها مزیّن به کاشی های معرّق رنگین بود. از سه قسمت ایوان شاهی، و اتاق های تشریفات یا پذیرایی در دو طرف (اتاق گوشواره)، تشکیل می شود. تاق ها و طاقچه های جناغی اتاق ها با هفت تابلوی نقاشی، ازجمله دو تابلوی تمام قد از فتحعلی شاه، صحنۀ جنگ نادرشاه با سردار عثمانی، شکارگاه اسماعیل صفوی، جنگ محمدشاه قاجار با غوریان، و جنگ تیمور با سلطان عثمانی، تزیین شده بود. به همین سبب به اتاق ها، نقاش خانه می گفتند. پنجره های اتاق ها خاتم کاری و نقاشی شده بودند. شاه نشین بزرگ تالار با شیشه های رنگین پنجره و یک حوض تزیین شده بود. در دورۀ فتحعلی شاه، ایوان تخت مرمر شاهد دو واقعۀ تاریخی کورکردن علی قلی خان، برادر شاه، و به قتل رساندن نادرمیرزا شاهرخ افشار بود. در ۱۳۰۰ق و در دورۀ ناصرالدین شاه، تغییراتی در ایوان پدید آمد. ازجمله حوض اسلیمی و تودرتوی جلو ایوان به یک حوض سادۀ بیضی بر روی یک سکو تبدیل شد که بعدها آن هم پُر و آجر فرش شد؛ پشت بام گلی ایوان به سقف شیروانی تبدیل و در دو طرف ایوان دو درِ منبّت کاری با تاق های قوسی نصب شد. در دورۀ قاجار، مراسم سلام عام در روزهای عید و جشن ها در ایوان تخت مرمر برگزار می شد. در ۱۳۰۴ش، رضاشاه پهلوی روی تخت مرمر جلوس کرد. در دورۀ محمدرضاشاه نیز تغییراتی در بنا به وجود آمد.
از مجموعه بناهای کاخ گلستان و محل برگزاری سلام عام در دورۀ قاجار. در ۱۱۷۳ق به دستور کریم خان بنا شد. به آن دیوان خانه یا دیوان دارالاماره و یا عمارت خاصه می گفتند. معماری ایوان به سبک بناهای دورۀ ساسانی بود. در ۱۲۰۶ق، آقامحمدخان قاجار، ستون های سنگی یک پارچه، درهای خاتم و زرنگار، آینه های قدی و سنگ های مرمر حجّاری شدۀ قصر وکیل را از شیراز به تهران آورد و در ایوان خانه نصب کرد. در دورۀ فتحعلی شاه تخت مرمر ساخته و در ایوان نصب شد و از آن زمان به ایوان تخت مرمر شهرت یافت. سقف ایوان آینه کاری و دیوارها مزیّن به کاشی های معرّق رنگین بود. از سه قسمت ایوان شاهی، و اتاق های تشریفات یا پذیرایی در دو طرف (اتاق گوشواره)، تشکیل می شود. تاق ها و طاقچه های جناغی اتاق ها با هفت تابلوی نقاشی، ازجمله دو تابلوی تمام قد از فتحعلی شاه، صحنۀ جنگ نادرشاه با سردار عثمانی، شکارگاه اسماعیل صفوی، جنگ محمدشاه قاجار با غوریان، و جنگ تیمور با سلطان عثمانی، تزیین شده بود. به همین سبب به اتاق ها، نقاش خانه می گفتند. پنجره های اتاق ها خاتم کاری و نقاشی شده بودند. شاه نشین بزرگ تالار با شیشه های رنگین پنجره و یک حوض تزیین شده بود. در دورۀ فتحعلی شاه، ایوان تخت مرمر شاهد دو واقعۀ تاریخی کورکردن علی قلی خان، برادر شاه، و به قتل رساندن نادرمیرزا شاهرخ افشار بود. در ۱۳۰۰ق و در دورۀ ناصرالدین شاه، تغییراتی در ایوان پدید آمد. ازجمله حوض اسلیمی و تودرتوی جلو ایوان به یک حوض سادۀ بیضی بر روی یک سکو تبدیل شد که بعدها آن هم پُر و آجر فرش شد؛ پشت بام گلی ایوان به سقف شیروانی تبدیل و در دو طرف ایوان دو درِ منبّت کاری با تاق های قوسی نصب شد. در دورۀ قاجار، مراسم سلام عام در روزهای عید و جشن ها در ایوان تخت مرمر برگزار می شد. در ۱۳۰۴ش، رضاشاه پهلوی روی تخت مرمر جلوس کرد. در دورۀ محمدرضاشاه نیز تغییراتی در بنا به وجود آمد.
wikijoo: ایوان_تخت_مرمر