ایوان

به نوشته دانشنامه ایرانیکا، «ایوان» واژه ای است پارسی که در زبان های عربی و ترکی نیز به کار برده می شود.
شرق ایران به ویژه خراسان جایگاه ایوان هاست؛ و ایوان های بزرگ از دوره اشکانی در ایران باقیمانده است.
زیباترین و عالی ترین ایوان ها در مساجد و بناهای اسلامی ایران است و ایوان های ایرانی اغلب بلند و متناسب با بنا با طاق نماهای بسیار جالب و متنوع ساخته شده اند.
ایوان از مهم ترین فضاهای معماری ایرانی و بیشتر در خانه های سنتی به چشم می خورد، به لحاظ فرم و جایگاه و ابعاد متنوع است، و عملکردهای زیادی دارد. برای مثال به نمونهٔ بدون سقف آن گاه بهارخواب و در برخی شهرها مهتابی می گویند. گونهٔ دیگری از آن با ستونهای متنوع در جلو و ارتفاعی برابر سقف و عرضی کم رواق نام دارد. رواق نیز از سه سو بسته و از یک سو باز است.
ایوان نمایشگر امکانات تعیین و تحدید فضا است و همانا «طریقت» یا فضای انتقالی بین عوالم زمینی و زمانی است از دیدگاه فراطبیعی، ایوان خود مقام نفس به شمار می آید و در میان حیاط در مقام روح و اتاق در مقام جسم سیر می کند.
ایوان واسطه ایست و این واسطه بودن از لحاظ شکلی در فرم دوگانه آن ( از سه سو بسته و از یک سو باز و… ) به تمامی نمود یافته است. در دید از بیرون به درون می توان ایوان را از آنجایی که معمولاً ارتفاعی بلندتر از سایر نقاط در نما دارد و زودتر به چشم می آید همانا معرفی کننده و پیشانی نماست.
در دید از درون به بیرون ایوان گشادگی فضای محصور و چشم خانه است. رو به سوی باغی کوچک که خود در معنا و مفهوم پردیس است و با چهار گوش مرکز آب نمادی از کمال است.

در طبقات بالاتر قرار داشته باشند و به عنوان فضایی برای استراحت، تفریح و یا پذیرایی از مهمانان مورد استفاده قرار می گیرند.

اسطوره های بسیاری است. اما از این میان، ایوان هایی که نشان از اصل وی یعنی گئوماته زرتشت ( بردیه، بودا ) دارند، همانا ایوان ساده و فروتن و ایوان کوپالا هستند. بی شک لغت ایوان نامی برجای مانده از آریاییان اسکیتی ( اسلاف اسلوون ها ) به معنی دانای درخشان بوده است. ولی اکنون این نام به خطا صورتی از نام یوهان ( یحیی ) به شمار می آید؛ چه همین نام سکایی واسلاوی زرتشت در خود اساطیر ایرانی مذکور است و همان است که در شاهنامه به صورت بیژن ( ویون ) ـ که به معنی دور درخشنده است ـ به عنوان پسر گیو ( مرد قوی و تنومند، بردیه ) یاد شده است. ولی در اصل این دو تن که نامشان در اسطوره های عاشقانه شاهنامه ای منیژه ( زاده فرد دانا ) و بیژن ( دور درخشنده ) ، گیو ( تناور ) و بانو گشنسب ( دارندهً اسب پریال و کوپال ) یاد شده اند، نام ها و القابی بر خود سپیتاک زرتشت ( بودا، منور ) بوده اند.