ایلات خمسه یا ایل های پنجگانه یک کنفدراسیون ایلی متشکل از پنج ایل با خاستگاه قومی متفاوت در فارس بود که در سال ۱۲۷۸ قمری بنابر برخی مقاصد سیاسی، اقتصادی و نظامی به فرمان دولت مرکزی تشکیل شد. پنج ایل خمسه شامل ایل های ترک تبار اینانلو، بهارلو و نفر؛ ایل فارس باصری و ایل عرب بودند. ایلات خمسه دومین گروه ایلی بزرگ فارس، پس از ایل قشقایی به شمار می رفتند. قلمرو این ایل ها در منطقه وسیعی از شرق منطقه فارس بود.
... [مشاهده متن کامل]
دولت مرکزی با تشکیل این اتحادیه و سپردن رهبری آن به قوام الملک، در صدد مقابله با نفوذ و قدرت روزافزون قشقایی ها بود. یرواند آبراهامیان این اتحادیه را یک «ساخته مصلحتی… از پنج قبیله نامتجانس به سرکردگی یک اعیان زاده شهری» می شناخت که دستگاه سلطنت قاجاریه برای حفظ قدرت خود ایجاد کرده بود؛ اما با این حال «حریف قدرتمندی در برابر ایل قشقایی محسوب می شد… و حتی سال ها بعد در جنگ جهانی دوم به حکومت مرکزی در جنگ با قشقایی ها که هوادار آلمان ها بودند، با اعزام نفرات کمک شایانی کرد. »
پس از برکناری ابراهیم خان قوام در سال ۱۳۱۱، اتحاد خمسه مفهوم سیاسی ـ نظامی پیشین خود را از دست داد و امروزه همبستگی آنان بیشتر به شکل یک وحدت سنتی و فرهنگی بر جای مانده است. بیشتر عشایر خمسه در سده گذشته به خصوص پس از اصلاحات ارضی ۱۳۴۱ و انقلاب ۱۳۵۷، کوچ را کنار گذاشتند و در نقاط مختلف استان فارس ساکن شدند. ایلات خمسه گاه در منابع به عنوان عرب شناخته می شدند که به خاطر جمعیت بیشتر ایل عرب و نیروی غالب آن ها بر سایر ایل ها بوده است.
طهماسب میرزا مؤیدالدوله والی فارس با کمک خاندان با نفوذ قوام الملک شیرازی اتحاد عشایری خمسه را در ۱۲۷۸ قمری ( حدود ۱۲۴۰ خورشیدی ) تشکیل داد تا هم در برابر قدرت روزافزون ایل قشقایی در منطقه مقابله کنند و هم امنیت راه های بازرگانی از بندرعباس و بنادر خارک و بوشهر به شیراز را برای حمل کالا تأمین نمایند.
بدین ترتیب پنج ایل کوچکتر اینانلو، باصری، بهارلو، عرب و نفر که خاستگاه قومی متفاوتی داشتند، در اتحادیه ای به نام خمسه که در زبان عربی به معنی «پنج» بود، جای داده شدند. نخستین رئیس ایلات خمسه، علی محمد خان قوام الملک نام داشت که تا زمان مرگش در آذرماه ۱۲۶۲ حکومت بر ایل را بر عهده داشت. پس از او فرزندش محمدرضا خان قوام الملک به ضابطی ایل رسید.
... [مشاهده متن کامل]
دولت مرکزی با تشکیل این اتحادیه و سپردن رهبری آن به قوام الملک، در صدد مقابله با نفوذ و قدرت روزافزون قشقایی ها بود. یرواند آبراهامیان این اتحادیه را یک «ساخته مصلحتی… از پنج قبیله نامتجانس به سرکردگی یک اعیان زاده شهری» می شناخت که دستگاه سلطنت قاجاریه برای حفظ قدرت خود ایجاد کرده بود؛ اما با این حال «حریف قدرتمندی در برابر ایل قشقایی محسوب می شد… و حتی سال ها بعد در جنگ جهانی دوم به حکومت مرکزی در جنگ با قشقایی ها که هوادار آلمان ها بودند، با اعزام نفرات کمک شایانی کرد. »
پس از برکناری ابراهیم خان قوام در سال ۱۳۱۱، اتحاد خمسه مفهوم سیاسی ـ نظامی پیشین خود را از دست داد و امروزه همبستگی آنان بیشتر به شکل یک وحدت سنتی و فرهنگی بر جای مانده است. بیشتر عشایر خمسه در سده گذشته به خصوص پس از اصلاحات ارضی ۱۳۴۱ و انقلاب ۱۳۵۷، کوچ را کنار گذاشتند و در نقاط مختلف استان فارس ساکن شدند. ایلات خمسه گاه در منابع به عنوان عرب شناخته می شدند که به خاطر جمعیت بیشتر ایل عرب و نیروی غالب آن ها بر سایر ایل ها بوده است.
طهماسب میرزا مؤیدالدوله والی فارس با کمک خاندان با نفوذ قوام الملک شیرازی اتحاد عشایری خمسه را در ۱۲۷۸ قمری ( حدود ۱۲۴۰ خورشیدی ) تشکیل داد تا هم در برابر قدرت روزافزون ایل قشقایی در منطقه مقابله کنند و هم امنیت راه های بازرگانی از بندرعباس و بنادر خارک و بوشهر به شیراز را برای حمل کالا تأمین نمایند.
بدین ترتیب پنج ایل کوچکتر اینانلو، باصری، بهارلو، عرب و نفر که خاستگاه قومی متفاوتی داشتند، در اتحادیه ای به نام خمسه که در زبان عربی به معنی «پنج» بود، جای داده شدند. نخستین رئیس ایلات خمسه، علی محمد خان قوام الملک نام داشت که تا زمان مرگش در آذرماه ۱۲۶۲ حکومت بر ایل را بر عهده داشت. پس از او فرزندش محمدرضا خان قوام الملک به ضابطی ایل رسید.
